1976ko sarraskiaren egunetik gaur arte, Martxoaren 3ari buruzko 39 abestiren berri izan du Martxoak 3 Elkarteak, 2021ean lehen aldiz abestiak katalogatu ostean jasotako ekarpen asko gehituta: gaiari buruzko 31 kanta dira, eta gertakariak aipatzen dituzten beste zortzi, bonus track gisa. Baliteke Euskal Herriko soinu-bandan isla handiena duen ekintza politiko-errepresiboa izatea.
Jarraian, ibilbide kronologikoa egingo dugu. Baina, aurretik, sormen-sekuentziari buruzko lehen ohar batzuk.
47 urteko soinu-banda bat
Sorkuntza urteek erakusten dute azken 47 urteetan M3moriaren aldeko eta sarraskiaren zigorgabetasunaren aurkako borrokaren faseak.
Lehen zikloan (1976-1983), zazpi abesti sortu ziren. Lehenak une historiko horretan idatzitako abestiak dira, hau da, hausturaren eta diktaduraren erreformaren arteko gatazka betean sortutakoak. Egileek kronika politikoa egiten zuten abestien bidez, eta gertatzen ari zena kontatzen eta salatzen zuten.
Lehen abestiak hausturaren eta diktaduraren erreformaren arteko gatazka betean sortutakoak dira
Ziur aski, horri berari heldu zion musikagintzak ondorengo urteetan, 1983tik 2001era, Gasteizko sarraskiaren inguruko kanten hutsunea nahiko argia delako. XX. mendeko 80ko eta 90eko hamarkada aztoratu horietan, Euskal Herrian asko kantatzen zen politikari eta errepresioari buruz. Baina gaurkotasunari erreparatzen zioten, egunerokotasunean gertatzen zenari; ez zuten atzera begiratzeko astirik.
XXI. mendearekin batera, "memoria historikoaren booma" iritsi zen, eta ahanzturan eta zigorgabetasunean oinarritutako Espainiako trantsizio-eredua zalantzan jartzeko tabuak hautsi zituen horrek jende askorentzat. Ordura arte, Espainiako estatu osoan mapa politikoaren ezkerraldeko sektore oso zehatzak baino ez ziren mantendu salaketa horretan; Euskal Herriaren kasuan, batez ere ezker abertzalea.
Memoria historikoaren boomarekin batera, Martxoaren 3ko musikan isla handia izango zuen fase berri bat ireki zen: 2001 eta 2010 artean beste bederatzi abesti konposatu ziren.
2017tik 2021era bitartean, zortzi abesti konposatu ziren
Hortik aurrera, bilakaera oso interesgarria da. Memoria historikoa sozializatzeko prozesu hori izan da 78ko erregimenaren zutabeak deslegitimatzeko fase batean sektore gehiago sartzeko aurretiazko urratsa: monarkia, Espainiaren batasuna, alderdi bitasuna, eredu sozioekonomikoa, trantsizio baketsuaren mitoa...
Orduan, Gasteizko M3moria osoko zuzenketarako elementu gisa eta gaur, hemen eta orain aplikatzeko borrokaren erreferentzia gisa aldarrikatzeko prozesua gertatzen da. Dela hausturaren irakurketa politiko hori egiten duen musikarien belaunaldi berri baten bidez, dela horretan denbora daramaten beste talde batzuen ahotan; baina, azken finean, hausnarketa bera adierazten dute.
Horrela, azken zazpi urteetan, 2017tik 2023ra bitartean, Martxoaren 3ari buruzko 13 kanta zortzi konposatu ziren. Azken bi urteetan, beste kanta batzuk gehitu dira zerrendara (aurretik zenbatu ez zirenak edo duela gutxi sortu direnak).
Horietako bi, gainera, 2023an bertan aurkeztu dira: alde batetik, Apolo G's Zaramagako rap taldearen Apolo G's vol. IV, YouTuberen zentsura jasan duena eta Martxoaren 3ari aipamena egiten diona; bestetik, MICEk Sugeak gara abestia aurkeztuko du ostiral honetan, manifestazioaren osteko ekitaldian.
Orain bai, aipatutako abestiak errepasatuko ditugu, hurrenkera kronologikoan.
