Arabako Errioxan euskarak dagokion lekua berreskuratzeko "guztien lana" beharrezkoa dela uste du Leire Sueskun (Gasteiz, 1981) Kuadrillako Euskara Zerbitzuko teknikariak. Araba Euskarazekin, esaterako, ikastolen proiektuarekin jarraitzeko indarra emango diote igande honetan, baina beste hainbat ataletan eragiteko hamaika proiektu ditu mahai gainean.
Begiratu arin batean, zein da euskararen egoera Arabako Errioxan?
2011ko Eustateko datuei erreparatuta, Arabako Errioxan %43,43 dira euskaldun eta ia-euskaldunak. Erdaldunak, %56,57. Zenbaki horiek hobetu litezke, jakina; nolanahi ere, urte batzuk atzera joanda, 2006ra, %38,99 eta %61,01koak ziren. Gorakada izan dugu gure eskualdean azken urteotan nahiz eta ez den 1981-2011 aldian gertatu dena bezain nabarmena: orduan %2,54 eta %97,46 ziren, hurrenez hurren. Zenbaki horiek ikusita nik esango nuke gizarteak elebiduntasunari behar duen garrantzia ematen diola; elebiduntasunak, eleaniztasunak aberasten gaitu eta jendeak hori ikusi egiten du. Gaur egun, ezagutzari dagokionez, antzerako daude herri guztiak, antzeko zifretan; salbuespenak salbuespen. Egia da azken urteotan ia-euskaldunen kopurua gehiago hazi dela euskaldunena baino. Horrek badu zuzeneko isla inkesta soziolinguistikoan: bertan ikusten baita erabilera ez dela ezagutza bezainbeste igo. Bastida egon da 2006an eta 2011n lehenengo postuan zifra horiei dagokionez: bi urte horietan eduki baitu euskaldun eta ia-euskaldunen portzentajerik altuenak.
Euskara teknikari moduan, zein duzu erronka nagusiena?
Erabilera indartzea bereziki ezagutza altua den taldeetan, 40 urtetik gorakoetan, batik bat, baina ezagutza eta motibazioa ahaztu gabe. Elkar elikatu egiten diren kontzeptuak dira, beraz, hirurak kontuan hartzekoak beti.
Euskara batzorde bat abian da, ezta?
Bai, hala da. Gure eskualdean Euskararen Aholku Batzordea osatuta dugu. Bertan elkartzen gara esparru desberdinetako eragileak, besteak beste, ikastetxeak, euskaltegia, administrazioak, kirol-aisialdi esparrukoak eta hedabideak. Batzordea urtean bitan elkartzen da: urte hasieran urtearen ildoak zehazteko eta urte amaieran egindakoaren balorazioa egiteko. Batzordeak landutako ildoak garatzen ditugunean beti "Arabako Errioxako euskaltzaleak eta Euskara Zerbitzua" sinadura edo marka jarri ohi dugu, azken batean, jendeak ikusten dituen proiektuak guztion eraginez, guztion laguntzaz, guztion lanari esker abian daude: ikastetxeak, euskaltegia, elkarteak, administrazioa, e.a. Sinadura edo talde horrekin adierazi nahi duguna da gure eskualdean eragile asko gaudela helburu berarekin: euskara. Badugu web orria ere, Arabako Errioxako euskararen ataria: www.euskaramaitedut.eus. Bertan argitaratzen dugu, edo saiatzen gara, gure eskualdean euskaraz edo euskarari buruz egiten den guztiaren berri ematen.
Zein da udalekin duzun harremana?
Oro har, ona. Salbuespenen bat badago, baina, oro har, guztiekin lan egiten dut. Zaila da lan guztiei behar bezala heltzea. Udalekin daukadan lanik aipagarriena da entitate bakoitzari dagokion erabilera plana egin eta garatzea. Hau da, entitate bakoitzean euskarak izan beharko lukeen presentzia izateko egiten dugun plana. Nolanahi ere, badaude udal batzuk, haien ekimenez batzuetan, zentzu honetan gehiago sakondu nahi dutenak eta horretarako laguntza edo aholkularitza eske datozkigu Euskara Zerbitzura. Interesgarria litzateke entitateok euskara irizpideak beti kontuan hartzea euskarak inprimaki, paisaia linguistiko eta antzekoetan bakarrik presentzia ez izateko. Haratago joan nahi izanez gero, bide estrategiko eta eraginkorra iruditzen zait, adibidez, kontratazioetan hizkuntza iripideak ezarri eta betetzea. Batez ere, zerbitzu jakin batzuetan: igerilekuko sorosleak, udal-igerilekuko instalazioen esleipena egitean edota kirol eskaintza garatzeko esleipenetan. Pentsa zelako eragina lortuko genukeen hizkuntza irizpideak ezarriko bagenitu: administrazioan bertan eta administrazioaren eragin esparruan euskararen presentzia bermatuko genuke.
Gainerako kultur elkarte eta taldeekin?
Haiekin dudan harremana oso positiboa da. Nik batez ere lan egiten dut eskualde osoan eragiten duten IKA Errioxa euskaltegiarekin eta Ttiki-ttaka Arabako Errioxako euskaldunon elkartearekin –banakoez gain, euskaltegiak eta eskualdeko lau ikastolek -Assa Ikastola, Bastida Ikastola, San Bizente Ikastola eta Lantziego Ikastolak osatzen dute–. Haiekin harreman zuzen eta etengabea daukat; izan ere, Euskara Zerbitzuaren eragin-esparru bera dute, alegia, eskualdea. Haien laguntzarik gabe oso-oso zaila litzateke atera beharreko lana aurrera ateratzea, hain zuzen ere, ESEPen garapena.
Baliabide aldetik, nahikoa inbertsio egiten da euskara gaietan? Zer behar da?
Baliabide ekonomiko eta giza baliabide gehiago izango bagenitu esparru gehiagotan eta beste modu batez eragin ahalko genuke. Beti datorkigu ondo aurrekontu handiagoa izatea Euskara Zerbitzuan, baina jende gehiago ere beharko genuke; izan ere, lana asko da eta horri behar bezala heltzeko nahitaezkoa litzateke beste pertsona bat gutxienez. Gaur egun ezinezkoa da baliabide horiek lortzea, beraz, daukagunarekin aurrera joango gara. Eragiten ahal dugun neurrian. Etorriko dira garai hobeak.
Nolako ekarpena egiten diote ikastolek euskarari?
Zuzenekoa eta eremu akademikoan bakarrik geratzen ez dena, haratago doana. Oro har, gure eskualdean euskalduntzea bide horretatik dator, hau da, hezkuntza bidezko transmisiotik. Horrez gain, eta ikastolen hizkuntza proiektuei esker, saiatzen dira haiek egindako lana eremu akademikoan ez gelditzen. Beti ari dira herriari begirako lana ere egiten. Horren adibide zuzena da, gure kasuan, Ttiki-ttaka elkartearen bidez egiten den lana. Haiek lideratzen dituzte eskualdean estrategikoak diren zenbait proiektu, adibidez, Euskal Kultur Asteburua –gure eskualdeko ume eta gazteen arteko sarea ehuntzeko, beste helburu batzuen artean– eta Euskal Begirale Ikastaroa –horri esker Arabako Errioxan bertan eta euskaraz hezten dira etorkizunean aisialdian eragingo duten begiraleak–.
Euskarak zenbateko presentzia du upategien arloan, lurraldean estrategikoa den atalean?
Gure lana da esparru horretan eta egunerokoagoak diren zerbitzuetan euskarak presentzia gehiago izateko pausoak ematea: taberna, jatetxe, harategi, denda eta antzekoetan. Urrira begira, esaterako, Arabako Errioxan Bai! kanpaina prestatzen ari gara, arlo sozioekonomikoan eragiteko helburuarekin.
Araba Euskarazek zer ekarri dio eskualdeari?
Beti helburu ekonomikoa dauka zentro bakoitzak abian jarri nahi duen proiektuari aurre egiteko, baina jai honekin bestelako indarra ere iristen zaigu eskualdera: ikastolen proiektuarekin aurrera jarraitzeko indarra ematen du. Euskarak badu bere lekua Arabako Errioxan eta dagokion leku osoa berreskuratzeko guztion lana eta indarra behar da.
