Gasteizko aginte makila eskuetan bigarren agintaldiaren erdia bete duela, balorazioa egiteko tartea hartu du Gorka Urtaranek (Gasteiz, 1973), pandemiak utzitako ondorioei aurre egin eta beste hamaika gai mahai gainean zain dituela. Etxebizitzaren arazoak behar dituen alternatibak, alderdi eta eragileek babestuko duten mugikortasun egitasmo bat edota gertuko udarako ekitaldiak izan daitezke horietako batzuk.
Osasun krisi honek nola kolpatu du hiria? Lehentasunak aldatu behar izan ditu udal gobernuak?
Azkeneko datuak ikusita, esango nuke momentu on batean gaudela orain. Iazko uztailetik ez genuen horrelako daturik esku artean, kutsatze tasari dagokionez. Datozen egunak esanguratsuak izango dira joera hori behin betikoa den jakiteko, eta beherantz joaten garen ikusteko, alarma bukatu eta gero. Zalantzarik gabe, lehentasunak aldatu ditugu. Lehenengo asteak oso gogorrak izan ziren; eta luzerako izango zela ikusi genuenean, planak aldatu genituen. Argi eta garbi geneukan lehentasuna gure osasuna babestea zela, gasteiztar guztion ongizatea babestea, eta azkenik tokiko ekonomiari laguntzea, ahal den neurrian behintzat.
Zer neurri nabarmenduko zenituzke sektore zaurgarrienak babesteko?
Dirulaguntzak nabarmenduko nituzke. Aurrekontua handituta, gizarte languntzei dagokionez iaz 12 milioi euro eman genituen. Dirulaguntzak zabaldu ditugu egoera txarrean dauden familia eta pertsonei gutxieneko diru sarrera bat eman eta bermatzeko.
Zorpetu egingo da Udala?
Pixka bat bai. Kontuan izanda, diru sarrerak era nabarmen batean erori direla, eta beharrak hor zeudela eta kasu batzuetan handitu egin direla. Diru horrekin gure lehentasunei aurre egin diegu, baina ez dugu izugarrizko zorra utziko datozen belaunaldiak zorpetzeko. Hori ez da gertatuko.
Nabarmen azaleratu da krisi honekin etxebizitzaren arazoa. Zer gogoeta egiten duzu?
Azken urteetan bultzada bat eman diogu etxebizitza programari. Programa honek hiru arlo ditu. Batetik, Alokabiderekin gaude harremanetan Udaleko pisuak bere esku utzi eta haiek kudeatzeko, batez ere gizarte alokairua sustatze aldera. Beste alde batetik, gazteentzako etxebizitzak ditugu, eta horiek 21 Zabalguneak kudeatzen ditu; atal horretarako pisu batzuk baditugu eta beste batzuk okupatuta daude une honetan. Eta, hirugarren atalean, gizarte programa sustatzen ari gara, kasu honetan gizarte politiketako sailarekin batera; azken urte hauetan hogei pisu gehiago ditugu egoera zaurgarrienean dauden familientzat. Badakigu Gasteizko Udaletik dena ezin dugula konpondu, baina egia da behintzat arazo larri horri irtenbide bat ematen ari garela.
Olarizuko etxebizitzak husteko prozesuak aurrera jarraitzen al du?
Aurrera doa. Espero dugu datozen asteetan berriz ekitea. Etxebizitza horiek ez daude baldintza egokietan inor bizitzeko, eta aurreikusita zegoena egin behar da, Udalean aurreikusita zegoena; hor bizi ziren lagun guztiak beste etxe batzuetara eraman behar dira, egoera duinago batean dauden beste batzuetara, eta Olarizun proiektu berri bat egin.
Okupazioaren aldeko aldarriak izan dira azken aldian Gasteizko kaleetan.
Ez dut ondo ulertzen. Ez nator bat. Badakit badagoela Lehertu Gasteiz izeneko mugimendua, baina ez dakit zer lortu nahi duten, benetan. Beharbada "lehertu" nahi dute, eta gure hiria ez dago horretarako, herritarren bizi kalitatea hobetzeko baizik... Batetik, nahiko desegokia iruditzen zait mugimendu horren izena, eta, bestetik, esango nuke hori ez dela bidea. Herritar guztiok eskubideak eta betebeharrak ditugun hiri bat defendatzen dut nik, eta okupazioarekin ez dira baldintza horiek betetzen. Egoera zaurgarrian dauden familiei alternatiba bat eskaini behar zaiela ez dut zalantzarik, baina okupazioa ematea okupatu egin nahi dutelako eta euren bizitza autogestionatu nahi dutelako... hori ez da bidea.
Garai batean Errekaleor hustea zen udal gobernuaren plana...
Eta izango da. Olarizurekin hasi gara, baina asmoa beste hori ere berreskuratzea da. Azken finean, gasteiztar guztion ondarea zaindu nahi dugulako. Etxebizitza horiek gasteiztar guztionak dira, eta ez gutxi batzuenak. Zergatik joaten dira horiek Errekaleorrera eta ez beste batzuk? Zergatik ez dute ezer ordaintzen eta gainontzekook ordaintzen dugu? Zergatik dira haiek erabakitzen dutenak zeintzuk diren joan behar direnak proiektu horretara? Errekaleorren ez dira denak sartzen...
Zergatik egiten dutela uste duzu?
Haiek uste dute beraien bizitza oso interesgarria dela, gainontzekoona dirudienez ez da horren interesgarria, eta eskubide osoa dutela hori egiteko, baina hori gasteiztar guztion ondarearekin egiten dute. Nire aldetik ez dago hori onartzerik. Eta, esan bezala, familia batzuk egoera zail batean baldin badaude, gure betebeharra erantzun egoki bat ematea izango da; baina erantzun egoki bat ez da ematen okupazioarekin, gizarte zerbitzuetara jo eta alternatiba bat bilatzen ematen da.
"Errekalorreko etxebizitzak guztionak dira, eta ez gutxi batzuenak"
Legealdi honetako beste gai nagusietako bat mugikortasun plana da. Zer aldaketa egingo diozue ezin aurrera egin geratu den ordenantzari?
Ez nuen ulertu oposizioaren jarrera, ez zutelako eman aukerarik eztabaidatzeko edo hausnarketa bat egiteko denon artean. Azken batean, nik ez nuen eskatzen ordenantza hori zetorren bezala onartzea, gainontzeko talde politikoei eztabaida gune bat sortzea eskatzen nien, hausnarketarako gune bat, eta ez zen posible izan denon artean aurrera ateratzea. Ez genuen lortu eztabaida hori hasterik ere. Nire asmoarekin uste dut bat egiten dugula denok, elkarbizitza bermatzea delako azken finean; oinezkoak seguru eta lasai asko joatea espaloietatik edo oinezkoentzako eremuetatik, bizikletazaleak beharrezkoa den azpiegitura bat izatea, Gasteizen azpiegitura asko izan arren oraindik gehiago behar dira…
Azpiegitura horiek prestatu aurretik ez al du arriskurik bizikletak errepidera ateratzeak?
Ez. Horretarako azpiegiturak sustatzea pentsatzen genuen, bizikletak errepideetatik edo bidegorrietatik eramateko. Nik bizikleta maite dut, bizikletaz ibiltzen naiz Gasteizen, badakit zer den bizikletaz ibiltzea, eta bizikleta modu egoki eta apropos bezala aldarrikatzen dut leku batetik bestera joateko. Baina kontuan izan behar dugu, baita ere, espaloiak oinezkoentzat izan behar direla, eta gaur egun oinezkoak ez dira seguru joaten bizikleta askok ez dituztelako errespetatzen oinezkoak. Alde horretatik, saiatu behar gara elkarbizitza hori lantzen duen ordenantza bat prestatzen.
Zergatik ez dute errepide guztiek 30 kilometro orduko abiadura muga, inguruko hirietan bezala? Besteak beste, Euskal Herriko Arkitektoen Elkargoak egindako eskaera bat da.
Guk beste plan bat dugu, superetxadien plana. Orain errail bakarreko kaleek 30 kilometro orduko muga dute, baina badaude 50ekoak ere. Eta superetxadien planarekin etxadi horien barruko kale askok 20 kilometro orduko muga izango dute, eta beste kasu batzuetan 10 kilometro ordukoa. Esango nuke gure plana desberdina dela, aurreratuagoa gure hiriarentzat. Uler dezaket, halere, errepide batzuetan 50eko muga egokia izan daitekeela, Zadorra Etorbidean esaterako. Ez nioke abiadurari erreparatuko, gure planari baizik, superetxadi horien barruan dauden kale horiei.
Udalak aurkeztutako azterlan baten arabera, industriaguneetara doazen langileen %70ek auto pribatua erabiltzen dute. Garraio publikoan joateko eskaintza botatzen dute faltan.
Datuak aztertzen ari gara. Ikusten dugu batez ere hiri barruan sortzen diren kotxe mugimenduetako asko industriagunetako joan-etorrietakoak direla.Gaur egun oso erosoa da industriagune batera kotxez joatea, ez duzulako denbora askorik behar eta aparkatzeko ere erraztasunak daudelako, eta oso zaila da hori aldatzea. Bestalde, industriagune baterako garraio publikoa jartzea ez da erraza, ibilbide luzea egin behar du, geldialdi ugari eta denboragatik ez da eraginkorra... Esango nuke joera hori aldatzeko oso inportantea dela bizikleten azpiegiturak sustatzea, batetik, eta garraio kolektiboa jartzeko enpresak inplikatzea, bestetik. Urrats horiekin uste dut joera aldatuko dela pixka bat.
"Eolikoekin beti da inpaktu bat, noski, baina oso arrazoizkoa dela uste dut"
Europak 2050erako ezarri du hirientzako deskarbonizazio muga, baina badira 2030a helburu jarri dutenak ere. Gasteiz atzean geratuko al da?
Saiatuko gara aurreratzen. Gure asmoa da data horretara hurbiltzea ahalik eta gehien. Ahalik eta azkarren betetzeko helburuarekin lanean ari gara. Hainbat arlo nagusi daude lan horretan. Eraikinen arloa dugu batetik, eta hor hiri adimentsua garatzeko proiektuak (smart city) jorratu beharko ditugu. Mugikortsuna ere aldagai garrantzitsua da, eta horretan batez ere oinez eta bizikletaz egiten diren joan-etorriak sustatu behar ditugu, garraio publiko elektrikoarekin batera; legealdi honetarako gure asmoa hori zen, pandemia heldu baino lehen, garraio publikoan ematen diren bidaien %50 elektrikoan egitea, bai tranbian eta bai BEIn, eta hori ere garatzeko dago. Eta azken atala da industriarena; hor hainbat esfortzu egin behar ditugu, besteak beste, industriaguneetan energia berriztagarrien azpiegiturak sustatu behar ditugu. Horiekin guztiekin errazago lortuko dugu deskarbonizazio helburu hori.
Berriztagarriak aipatu dituzula, Araban zenbait parke eoliko jartzeko proiektuak daude mahai gainean. Bat zatoz?
Erabat. Bestela ez dakit zein den alternatiba. Gasari ezetz esan diogu, eta ulergarria da. Askotan nabarmendu dugu, eta gainera Gasteizen hiri antolamenduko plan orokorrak argi eta garbi debekatzen du gas ustikaeta. Baina, beste alde batetik ez badugu gasa ustiatzen, zer egingo dugu? Energia berriztagarriak bultzatu beharko ditugu, eguzkiaren indarra eta haizearen indarra erabili beharko ditugu. Kuriosoa da Nafarroan eolikoak zabaldu direla hango mendietatik eta ez dela ezer gertatu. Nafarroako mendiak gureak baino okerragoak dira? Beti dago inpaktu bat, noski, baina oso arrazoizkoa dela uste dut; Badaian ikus dezakezu da gainera, badago arrasto txiki bat, pista bat, baina guztiz bateragarria da mendikatea izatea haize errotekin. Esango nuke hori dela bidea, eta ez dut ulertzen batzuen jokabidea; atzo gasaren kontra zeudenak, bi aste beranduago erroten kontra daude? Zer da nahi dutena?
Energia berriztagarrien neurriko plan bat izan daiteke eskatzen dutena...
Ez dute ezer nahi. Orain arte denari ezetz esan diote, eta ez dago ulertzerik. Gasaren ingurukoa ulergarria zen, eta bat etorri gaitezke, baina orain ere ezetz esaten diote Araban energia berriztagarriei bultzada bat emateari. Ez dira zentral nuklearrak, errotak dira, eta horri ere ezetz… Non jarriko ditugu errotak, non jarriko ditugu eguzki plakak? Frantzian erosiko dugu energia, Bordelen? Horrela "oso berdeak" izango gara, gure mendiak garbi garbi izango ditugu, eta gure energia hemendik oso gertu dagoen nuklear batetik ekarriko dugu, tira...
Gasteizera bueltatuta... Denis Itxaso Espainiako Gobernuak EAEn duen ordezkariak zalantzan jarri du erakundeek gaitasuna izatea trena lurperatzeko.
Azkeneko bileran argi geratu zen gure jarrera eta gure ahalmena, eta alde horretatik ez du inork zalantzan jartzen. Inbertsio handia da, baina urte askotarako; epe luze batean egin diezaiokegu aurre proiektu horri, eta hori argi geratu da. Proiektua estrategikoa da hiriarentzat, eta ondo egin behar dugu. Nahitaez jarri behar dute martxan, baina ikusten ari gara Madrilgo gobernuetatik, PPk eta PSOEk, gauzak beti moteltzen dituztela atal honetan...
Euskadiko hiriburu gisa Gasteizek bete dituen 40 urteak ospatu ziren igandean.
Egun berezia eta polita izan zen gasteiztarrontzat, eta baita euskaldun guztiontzat ere. 41 urte dira aurten, baina aurten ospatu ezin izan genuenez, aurten ospatu eta berretsi dugu hitzarmena. Horrek 40 milioi euro ekarriko dizkigu datozen lau urte hauetan, eta oso inportanteak dira proiektu estrategikoetarako. Berriro ere ikusi dugu Gasteiz bilakatu dela Euskadiko gune garrantzitsua, kontuan izanda hemen dagoela Eusko Jaurlaritza, Eusko Legebiltzarra eta hemen hartzen direla erabakirik garrantzitsuenak Euskadiri dagokionez; hori harro sentitzeko modukoa da, eta ospakizun honek beste plus bat eman digu gure autoestimurako ere garrantzitsua dena.
Egun hauetan ikurrina da protagonista. Ospakizun horretan ikurrin handi bat paratu zenuten, eta Zabalganean beste bat jartzeagatik isuna jaso dute. Nola uler daiteke hori?
Ez dakit zer gertatu den Zabalganean.
Aberri Egunaren bezperan, kalean ikurrin bat jartzegatik isuna jarri diete hiru laguni.
Ez dakit nola gertatu zen, zer egin zuten, ez dut horren berririk. Baina uste dut ikurrin bat jartzeagatik ez zela izango bakarrik, gertatu baldin bada… Euskaldun guztion ikurra da, eta Gasteiz hiriburua izanik, horregatik erabaki genuen joan den igandean bat jartzea.
Udari begira, nola aurreikusten dituzu aurtengo jaiak? Txupinazoa, kontzertuak, txosnak...
Iaz baino hobeto. 2019 eta 2020 urteen tarteko jaiak izango dira, erdibidekoak. Auzoetan antolatzen ari direnaren antzekoak izango direla uste dut. Txupinazoa ulertzen dugun modukorik ez da izango. Baina beste gauza batzuk izango dira. Txosnei dagokienez ere, ikusi beharko dugu; auzo batzuetan pentsatu dute mahaiekin jartzea, eta beste batzuek pentsatu dute ostalarien esku uztea aurten, urte latza izan dutelako… txosnak ez dituzte jarriko.
Hamar urte barru, nola irudikatzen duzu kulturalki Gasteiz?
Ekitaldi programa zabal bat duen hiria irudikatzen dut, euskaraz eta gaztelaniazko ekitaldiekin, ez bakarrik Udalak antolatutakoekin… Eta erakargarria diziplina askorentzat. Azken urteetan, adibidez, ikusten ari gara harrobi interesgarri bat dagoela zinemagintzan, eta aukera hori aprobetxatu beharko dugu; industria hori oso interesgarria da Gasteizentzat. Idazle onak ere baditugu euskaraz eta erdaraz… hori zaindu eta bultzatu beharko dugu. Denok gure bultzada ematen badiogu, etorkizun positiboa izan dezakegu.
Auditorioa egiteko lanak alde batera geratu dira?
Momentuz, bai. Uste dut oso ideia ona izan daitekeela auditorioa. Aldez aurretik definituta zegoen BAI Center proiektuaren zati bat hartzea zen asmoa, neurriko inbertsio bat, eta askotariko kontuak har ditzakeena. Pandemiarekin alde batera utzi dugu, baina berreskuratuko dugu geroxeago. Principal antzokia ere lehengoratu beharko dugu; aurten lizitatu nahi dugu proiektuaren erredakzioa. Eta Iradier Arenan ere gune kultural interesgarri bat bihurtzeko inbertsioa egin dezakegula uste dut.
Proiektuen artean, Euneiz eliteko unibertsitatea egingo dute Gasteizen. Udalaren laguntza jasoko du?
Bai, uste dut oso interesgarria dela halako proiektuak Gasteizen izatea. Horrekin berrikuntza bultzatzen badugu eta hirira talentua ekartzen badugu interesgarria izango da, gure kirolari dagokionez ere nazioartean toki bat izateko, eta nik esango nuke ongietorria izango dela. Horrek ez du esan nahi beste proiektu batzuk alde batera utzi behar ditugunik, noski; uste dut guztiz bateragarriak izan daitezkeela Gasteizen ditugun bestelako ikasketekin. Areago, Euneiz inguruan sortzen diren proiektuak hezkuntza publikoarentzat ere interesgarriak izan daitezkeela uste dut.
