Gasteizko alkatetzarako hautagaia da Fernando Lopez Castillo (Gasteiz, 1953), Ahal Dugu alderdiaren izenean. Alderdiaren barruko hauteskunde primarioak irabazi behar izan ditu aurretik. Egituraren babesa bazuen ere, legealdi honetan Udalean Ahal Dugu-ren bozeramaile izan den Jorge Hinojalek ere hautagaitza aurkeztua zuen, eta biak lehiatu dira alkategai izateko. Gasteiz Green capital izatetik "hiri morea" izatea lortu nahi dutela azpimarratu du Lopez Castillok, emakumezkoen lana aldarrikatuz; gaur egun arlo sozioekonomikoan dauden erronkei aurre egiteko beharra gogorarazi du.
Ikus-entzunezkoen arloko udal funtzionarioa izan zara, eta aspaldian politikan aritu bazinen ere, erretiroa hartu duzunean politikara bueltatu zara. Zerk eraman zaitu horretara?
Erretiroa hartu nuenean, hainbat lagunen artean proiektu bat lantzeari ekin genion: zaharren egoitza batera joan beharrean, denon artean bizitzeko egitasmoa landu nahi genuen, bakoitzak bere apartamentuan, baina zerbitzu komunekin; ortu batekin eta energia propioa sortuz, esaterako. Azkenean ez dugu aurrera eraman. Baina garai horretan Podemos jaio zen, eta pentsatu nuen ongi sentituko nintzela gauzak aldatzeko mugimendu horretan. Badakizu, gizarteak erretiratuak Benidorm aldera bideratu ohi ditu, baina ez gaituzte kontuan hartzen politikan parte hartzeko, eragile bezala. Baina, gure bozka oso inportantea izateaz gain, gizarteak gure gaitasunak eta trebetasunak erabili beharko lituzkeela uste dut.
Eta ez al zaizu zaila suertatu egitasmo hori atzean uztea politikan sartzeko?
Erabaki hori hartu nuen, eta pozik nago. Nik erretiroa ez dut ulertzen ezer ez egiteko modua bezala, gauzak egiteko baizik... gizartean eragiteko modu bat bezala. Libre sentitzen naiz, gainera; ez dut alderditik kobratzen, nire pentsioarekin jarraitzen dut. Momentuz, nituen beste proiektuak atzeratzea erabaki dut, baina politika uzten dudanean berreskuratuko ditut. Halere, proiektu horietako batzuk bidean daude. Adibidez, azken bost urteetan landu dudan dokumental bat aurkeztuko dut martxoan: La herencia de mi abuela izenekoa. Memoriari eta familiari buruzkoa da. Fusilatu zuten CNTko osaba baten istorioa du oinarri. Urari buruzko telesail bat ere buruan daukat aspalditik.
Alde gutxigatik irabazi dituzu primarioak. Nola kudeatuko dituzu bi hautagaitza horiek kontuan hartzeko?
Barne hauteskundeetan ez ditugu programa desberdinik aurkezten: gure hauteskunde programa oraindik ez dago bukatuta, orain auzoz auzoz osatzen ari gara. Oinarrizko programa bat bada, noski, eta hori koordinatzen dugu Euskadiko eta Estatu osoko programekin. Alderditik kanpo ikusten da tendentziak badirela: pablistak eta errejonistak, edo antikapitalistak... baina, egia esanda, hemen ez dugu diferentzia handirik. Hasieratik zerrenda komuna prestatu genuen. Berez, bi prozesu ziren: zerrendaburu izateko eta zerrendetan joateko. Ez dakit zergatik, baina Jorgek [Hinojal] soilik aurkeztu zuen bere burua zerrendaburu izateko, eta haren hautagaitza ez da atera. Ni bietan egon naiz.
Nola barneratuko dituzue konfluentziak?
Orain justu hori lantzen ari gara, gure zerrendetan Equo zein Ezker Anitza sartzeko. Ia-ia itxita dago kontua, baina momentuz ez dago behin betiko erabakia hartuta. Halere, gure asmoa da guztiok batera joan ahal izatea.
Zein irizpide erabili dituzue zerrendetan aukeraketa egiteko?
Gure zerrenda berritu nahi izan dugu, baina aurretik bildutako esperientzia galdu gabe. Zentzu honetan, oreka interesgarria lortu dugula iruditzen zait. Legegintzaldi honetan zinegotzi izandako Juan Cerezuelaren esperientzia dago, esaterako. Gemma Zubiaurreren konpromisoa eta jakintza ere izango ditugu: ikastola batean lan egin du, eta euskara eta kulturaren arloak oso ondo ezagutzen ditu. Garbiñe Ruiz, berriz, arte ederretan lizentziatua da, eta beti kulturaren inguruan ibilitakoa da.
Ezkerraren batasuna noizbait lortuko al da?
Jendeak esan ohi du ezkerrekoak beti daudela banatuta, baina, Gasteizen bederen, gure ahalegina izan da batasuna lortzea. Batetik, Ahal Dugu-ren barruan, eta bestetik, Equo eta Ezker Anitzarekin. Batek daki, ordea, bihar zer gertatuko den! Orain eskuma ere bananduta ageri da, eta bere garaian ere EAJ eta EA banatu ziren. Dena dela, iruditzen zait une politiko berri baten atarian gaudela, orain gauzak oso desberdinak direlako aurreko urteekin alderatuz.
Zertan bereizten da ba egoera?
Batetik, ekoizpen sistema osoa aldatu da orain. Adituek diote merkatuak langileen %30 besterik ez duela behar ondasunak eta zerbitzuak sortzeko. Hortaz, asmatu behar dugu zer egin langabezian geratuko diren pertsonekin. Bestetik, gizarte egitura osoa ere aldatu da. Familiarena adibidez. Adibide bat jarriko dizut: duela 50 urte edo, gure aita atezaina zen MEVOSA DKVn, eta haren soldataren %25 hipoteka ordaintzera bideratzen zuen. Orain, aldiz, soldata oso bat behar da hipoteka ordaintzeko. Bankuek aldatu dute egoera hori. Garai horretan, nire etxean, 100 metroko etxe batean hamahiru lagun geunden. Oraingo etxe batean, Salburua edo Zabalganean, 75 metroko etxebizitza batean guraso bakarreko familia bat bizi da askotan; ama bat eta haren semea, esaterako. Gizarte osoa aldatzen ari da, eta guk prestatu nahi dugu aldaketa horren barruan enpleguak sortzeko.
Eta zer aterabide du egoera horrek?
Batetik, agerikoa da enpresa handiak askoz diru gehiago irabazten ari direla. Baina soldatapekoek ordaintzen dute zerga gehien: %83, hain zuzen. Enpresek %17 ordaintzen dute, gutxi gorabehera. Hori kontuan hartu gabe enpresa handiek erabiltzen dituzten amarruak; %1 kotizatzea ahalbidetzen duen SICAV moduko egiturekin, adibidez. Funtsean, soldatapekoak, autonomoak eta enpresa txikiak ordaintzen ari dira diru gehien, eta hau ez da bidezkoa: enpresa handiei zerga handiagoak jarri behar zaizkie. Bestalde, enplegu berriak lortu beharko genituzke. Equok edo ELAk, adibidez, norabide horretan doazen proposamenak aurkeztu dituzte: ingurumenaren alorrean edo zaintzaren alorrean enplegua sustatzeko, hain zuzen. Batez ere emakumeek etxean egin ohi duten lana ere kontuan hartu beharko litzateke. Era berean, sormen lanak ere hezkuntza sisteman txertatu ahal dira, eskolaz kanpoko klaseak emateko, eta hor ere enpleguak sor daitezke. Argi dago enplegu berriak sortzeko aldea badagoela. Ez da erraza izango, baina denon artean egokitu behar dugu egoera berrian.
Hauteskundeei begira, zeintzuk izango dira zuen programaren oinarriak?
Emakumeen egoera izango da ardatzetako bat. Green capital-etik hiri morera igaro nahi dugu. Garai berri batean sartzeko garaia dela uste dugu, ez horrenbeste lehiatsua eta gatazkan oinarritutakoa, eta emakumeak horretarako askoz hobeto prestatuta daudela uste dugu.
Arlo honetan ere, segurtasuna indartu nahi dugu, indarkeria ekiditeko; baina, beti ere, segurtasun hori askatasunarekin lotu behar dugu. Emakumezkoak kaiola batean sartzen baditugu, seguruenez ziur egongo dira, baina, hori, noski, ez da irtenbidea. Askatasunean oinarritutako segurtasuna behar dugu. Pentsiodunak izango dira bigarren ardatza. Gemma [Zubiaurre] eta biok hirurogei urte baino gehiago ditugu, eta ondo ezagutzen dugu egoera. Esango nizuke emakumeen eta pentsiodunen mugimendua izan direla Mariano Rajoy Espainiako gobernutik kanporatzeko gako nagusiak. 900 euroko gutxieneko soldata jarri dute orain, baina pentsiodunek diote urtebete eta erdian 1.080 euroko gutxieneko pentsioa behar dela, beti ere gutxieneko soldata 1.200 eurokoa bada. Izan ere, kate bat da, eta bata ez da sustengatzen bestea ez badago bermatuta.
'Green capital' kontzeptua utziko duzue alboan, beraz?
Gaia ez, noski, baina uste dugu arlo horretan lan serioa egin behar dela; ez da lelo hutsa izan behar. Natura babestu behar da, eta hauteskunde ondorengo itunak egin behar baditugu, hori kontuan izango dugu. Adibidez, akuiferoen galera ekar dezakeen fracking-aren aurka gaude.
Itunak egin behar badira, zein norabide hartuko duzue?
Gu itun progresisten aldekoak gara. Gure programan PSOEren edo EH Bilduren programekin aldera zitezkeen proposamenak badira, eta, zerbait gauzetan, EAJko programarekin ere. Zentzu horretan, ez dugu aurretik baldintzarik jartzen. Baina oso zaila da jakitea gero zer gertatuko den; portzentajeak ikusi beharko dira. Legealdi honetan bost zinegotzi besterik ez dituen alderdi bat gobernatzen ari da. Baina EAJk ez du kontuan hartu ideia bat: botoen %20 baino gutxiago izanda, ezin duzu gobernatu alderdi bakar baten ikuspegiarekin.
Beraz, EAJri babesa emateko, parte-hartze gehiago eskatuko zeniokete?
Bai noski: denon artean erabakitzen badugu, eta jendeak parte hartu badezake, ados geundeke. Baina orain arte egin dutenarekin ez gaude ados. Adibidez, trenbidearen lurperatzearen gaian: ez dute mahaiaren gainean jartzen proiektu horren benetako kostua zenbatekoa izango den. Ia 1.000 miloi euro badira, guztiok ordainduko ditugu, eta horrek guztion parte-hartzea eskatzen du, halabeharrez. Dena dela, mugikortasuna beste modu batean landu beharra dago. Gu bus elektrikoaren alde gaude: askoz merkeagoa da, eta agian azkarragoa, eta ez da azpiegiturarik ordaindu behar hori martxan jartzeko.
KREAri buruzko proposamen zehatza ere aurkeztu duzue. Zertan datza?
Orain arte KREAn 19 milioi euro gastatu dira, eta zortzi urte igarota, hutsik dago. Azkenean akordioa lortu da diseinu eskola jartzeko, eta arlo kulturalean dabilen enpresa bat bertan aritzeko. Baina guk uste dugu soberako espazioa dagoela hor sormena landuko duen gune bat jartzeko.
Estatu mailan Podemos-en krisiari buruz asko hitz egiten ari da. Horrek eraginik izango al du Gasteizen?
Ezkerrean beti egon dira desadostasunak, baina hau ez da kontu berria: hemen ere egon dira. Oroitzen naiz aspaldian autodeterminazioaren alde ari zirenei espainolista deitzen zietela; baina, orain, abertzaleek autodeterminazioa defendatzen dute. Podemos barruan, erabakitzeko eskubidea errespetatzen dugu, baina guk gai sozialak lehenesten ditugu. Podemosi dagokionez, hedabideek benetako barne arazo bat izan den hori hartu dute, eta hor zentratu dira, banaketa irudi bat zabaltzeko. Ea, De Miguel auziaren epaiketa dago orain: Arabako buru batzar erdia hor sartuta dago, baina inork ez du horri buruz hitz egiten. Guk ez dugu horrelako arazorik, eta, halere, guri buruz hitz egiten dute.