Gaubea-Palestina eta Gazarako Mugimendu Globala taldeek antolatuta, Gaubeako liburutegian izan da Taher Ali (Madril, 1990) Ateneo Palestinoko militantea. Europan jaioa da Taher Ali, eta 2020tik bizi da Euskal Herrian, baina senideak ditu Gazan, eta oso gertutik jarraitzen du Palestinako egoera politikoa. Trump plana deiturikoa "pailazokeria" dela esan du Alik. Palestinarren erresistentzia higatzeko helburuarekin diseinatu zutela uste du, baina Netanyahuren kontra bihurtuko dela. "Bazekiten Mendebaldean onargarritzat jo zitekeen arren, palestinar erresistentziak inola ere ez zuela onartuko. Eta noski ez duela onartu".
Nola jaso da Gazan su-etenaren iragarpena?
Palestinarren erresilientziaren parte garrantzitsu bat da zoriontasun uneak ahalik eta gehien aprobetxatzea eta gozatzea. Poztasuna orokorra da Gazan, mundu guztia bere etxeetara edo bere etxeak zeuden lekura itzultzen ari da, eta oso sinbolikoa da hori: bi urtean bigarren aldiz itzultzen ari gara, eta hemen, lurrari lotuta geratuko gara, Gazatik irten eta gure jatorrizko bizilekuetara joaten uzten diguten arte. Izan ere, gogoratu behar dugu biztanle gazatarren %70a ez direla bertakoak, Palestinako beste herrialde batzuetakoak baizik. Gogoratu behar da Gaza mapatik ezabatzeko orduan Israelek zuen lehen helburua hil behar zituenak hiltzea zela, gainerakoak joan zitezen, eta palestinarrek ez dute hori egin. Beraz, garaipenaren sentsazioa dago, ulertzen zaila bada ere. Aldi berean, oso une gogorrak bizi dira. Arnasa hartzeko une bat duzunean, erreprimituta eduki behar izan dituzun sentimenduak azaleratzeko gai zara, gertatu diren astakeria guztiez pixka bat jabetzeko, eta gauza gogor asko ere aurkitzen ari dira bueltatzen direnean. Adibidez, joan aurretik lurperatu zituzten senideen gorpuak israeldarrek bahitu egin dituztela aurkitu dute, hau da, lurpetik atera dituzte gorpuak eta eraman. Baina hor badago ere gure erresilientzia eta erresistentziaren kontzientzia, eta hau gure askapenean eten bat baino ez da.
Nola baloratzen duzu su-etena?
Su-etena naturaren aurkakoa da, nolabait esateko, batez ere erakunde okupatzailearen barruan, Israelen barruan dauden barne inertzia guztien kontra doalako. Ezin aurreikus zitekeen zerbait da. Benetan harrigarria izan da.
"Zergatik diote Trump plana dela? Trumpek bere jendeari saldu behar diolako"
Zure ustez, zer baldintza eman dira orain su-etena lortu ahal izateko, aurrekoetan eman ez direnak?
Zer gertatu da orain, abuztuan egin ziren negoziazioetan ematen ez zena? Edo zergatik hautsi zuen Israelek aurreko su-etena urte hasieran, Gazatik erretiratzen hastea tokatzen zitzaionean? Orain egiten ari den zerbait baita. Aldatu dena da AEBko presidentetzak Israeli inposatu egin diola. Hori izan da aldea. Zergatik inposatu dio? Denbora asko eman dioten arren, Israel ez delako gai izan Gazan holokaustoa amaitzeko. Netanyahuk behin baino gehiagotan esan du Gaza bi urte hauetan hartuko zuela eta esan duen bakoitzean holokaustoa areagotu da, baina inoiz ez da gai izan Gaza hartzeko. Hemendik ikusita ere harritzen duen gauza bat da erresistentzia palestinarrak etengabe borroka egin duela. Zentsura militar handia dagoen arren, milaka soldadu israeldar erori dira borrokan. Eta dozenaka mila soldadu israeldar erabat kolpatuta daude ondorio fisiko eta psikologikoengatik. Suizidio kopuru oso handia dago israeldarren artean, haiek ere ezin direlako bizi indarkeria espiral ero honetan egin dituzten ankerkeriekin. Halaber, su-etena posible izan da Israelen barruan itzulerarik gabeko puntu batera iristen ari direlako, eta ikusten ari direlako nazioarteko babes guztiak higatzen ari direla.
Kanpotik begiratuta ez dirudi horrela denik.
Ez gaitezen engaina. Erakunde sionistarekiko erabateko kolaborazionismoa, batez ere AEBn, oso higadura handia izaten ari da. Eta higadura hori ez da "ezkerretik" etorri, Alderdi Demokrata Israelen defendatzaile sutsua baita. Arrakala hori Alderdi Errepublikanoaren barruan dute. Ipar Amerikako eskuin muturra da, arrazista, eta AEBko langile migratzaileen aurkako pogromak defendatzen dituena, baina kasu honetan zentzuz jokatzen ari dena, zera esaten: "Holokausto bat egiten ari zarete". Hori esaten ari da ez beldur direlako, ez herri palestinarra jasaten ari denagatik pena dutelako. Ez. Konturatu dira AEBn boterean dauden eliteek Israelen proiektua lehenesten dutela Ipar Amerikako supremazismoaren proiektuaren gainetik. Israel zerbitzatzearen truke hegemonia aukerak hipotekatzen ari direla ikusten ari dira. Eta Make America Great Again mugimenduaren barruan ahots asko ari dira esaten Israel geldiarazi behar dela, benetan AEBk lehenetsi nahi dituztelako.
"Europa panpina bat da, ez du zilegitasunik, oso ukituta geratu da"
Trumpek aurkeztutako hogei puntuko planaren lehen fasea da su-etena?
Kanpo politika beti da ikuskizun joko bat, eta Trump edo Netanyahurekin hori biderkatu egiten da. Trump plana ez da inoiz benetan existitu. Hilda jaio zen, Netanyahu eta Trump elkarri eskua ematen ari zirela jaio baitzen. Puntuetako bat Palestinako estatua sortzea zen, eta Netanyahu jada esaten ari da hortik ez dela pasatuko. Zein zen plana? Nazioarteko hedabide guztien laguntzarekin, holokaustoa geldiarazteko presio guztia biktimen gain jartzea, palestinarren gain, eta, zehazki, erresistentziaren gain. "Zuen erruagatik hiltzen zaituztete, burugogorrak zaretelako eta ez duzuelako plana nahi". Zer egin zuen erresistentzia palestinarrak? Su-etenerako benetako aukerak zeudela ikusirik, pilota hartu eta esan zuen, "bale, Trump plana onartuko dugu, baina soilik presoen trukea, laguntza humanitarioa sartzea eta soldadu israeldarrak pixkanaka erretiratzea". Hau da, abuztuan, urtarrilean eta urriaren 7tik proposatzen duten gauza bera. Hau da erresistentzia palestinarraren plana. Zergatik esaten dute Trump plana dela? Trumpek bere jendeari saldu behar diolako. Horretaz aprobetxatzen ari da, eta Netanyahu botata utzi du, bera baita orain zeregin zaila duena. Palestinar erresistentzia estutasun batean ipintzeko plan horrek Netanyahu suntsi dezake.
Nola garatuko da, zure ustez, plan hori epe ertainean?
Trump plana pailazokeria bat zen hasieratik. Erabaki zuten gobernadore britainiar bat ere jarriko zutela Gaza menderatzen… Bazekiten Mendebaldean onargarritzat izan zitekeen arren, palestinar erresistentziak inola ere ez zuela onartuko. Eta noski ez duela onartu. Baina "ez dut hau onartuko" esan beharrean, "puntu hau, beste hau eta hori onartuko ditut" esan du, "eta hitz egiten jarraituko dugu". Baina argi utzi dute ez direla armak entregatuko, hori baita ezinbesteko baldintza herri palestinarra erabat akabatua izan ez dadin. Herri palestinarra ez bada hil, armak edukitzeagatik da. Duela gutxiko adibideak ditugu, esaterako, Nagorno Karabajen garbiketa etniko erabatekoa egin zuten 100.000 armeniar baino gehiagoren kontra, armak erabili ez zituztenak, eta gehienek ihes egitea erabaki zuten akabatuak ez izateko. Inori ez zaio axola izan.
"Aukera bakarra da Israel desegitea; bi estatuen proiektua gezurra da"
Hortaz, zer egiteko prest dago Hamas?
Erresistentziak, zehazki Hamasek, erresistentziaren zati gisa zera esan du: "Gu prest gaude Gazako kudeaketa administratiboa entregatzeko". Hori Trumpen planari amore ematea al da? Bada, nire ustez, ez. Hori Hamasek proposatu duelako 2014tik. Orduan, blokeo betean, Hamasek zera esan zuen: "Gaza blokeatzeko eta gure jendea gosez hiltzeko aitzakia erabiltzen ari zarete. Guk bihar utziko dugu gobernua". Eta akordio batera iritsi ziren Palestinako Aginte Nazionalarekin, izaera kolaborazionista duen arren, eta adostasunezko gobernu bat egitea proposatu zuten. Une horretan Israelek, Netanyahu presidentea zela, Gazaren aurkako erasoaldi handi bat egiteko aprobetxatu zuen. Trump plana ez da inoiz gauzatuko, eta uneren batean Hamas armak entregatzeko prest balego, edo errefuxiatuen itzulera baztertzeari buruz hitz egiteko prest balego, edo Palestinako lurra behin betiko uzteko prest balego, Fatahri gertatu zitzaion gauza bera gertatuko litzaioke: beste talde bat sortuko litzateke borrokan jarraitzeko, herritarren babes osoa jasoko lukeena.
Duela bi urte munduak Palestina existitzen zela gogoratu zuen. Bi urteko genozidioaren ostean, munduak ikusi du zein den benetako Israel?
Behatzaile onarentzat Israelek beti izan du izaera bera, baina orain hainbeste krimen egin dituenez beti babestu duten komunikabideek ezin izan dituzte ankerkeria guztiak estali, eta dagoeneko jende askok, nahiz eta bere informazio iturria ohiko komunikabideak izan, ez du onartzen Israel. Hori da Israelen porrot handiena.
Beste holokausto batzuk egon diren arren, bakar batean ere ez da argi eta garbi esan: "Noski holokausto bat egiten ari garela. Zer gertatzen da?"
Europak giza eskubideen bermatzaile gisa aurkeztu du beti bere burua. Zer suposatu du genozidioak?
Uste dut, jakina, Mendebaldeak eta bereziki Europako Batasunak zuten nazioarteko sinesgarritasuna txikitu dela. Europa gizateriaren, demokraziaren eta giza eskubideen erreserba zela dioen barne kontsumorako produktu hori hautsi egin da dagoeneko. Eta, gainera, bat etorri da Europak askatasunen izenean paparra atera nahi izan duen unearekin, Ukrainako sarraskia justifikatzeko, Europaren etorkizuna hipotekatu behar genuela eta gure seme-alabak gerrara bidali behar genituela justifikatzeko, Errusia higatzeko Ukrainako frontean jarraituko dutela justifikatzeko. Hori guztia egin dute esanez demokraziagatik zela, eskubideengatik zela, ezin delako onartu herrialde batek beste bat inbaditzea. Eta gero, bat-batean, ikusi dugu Israelek gizateriaren historian parekorik ez duten gauzak nola egin dituen. Beste holokausto batzuk egon diren arren, bakar batean ere ez baita argi eta garbi esan: "Noski holokausto bat egiten ari garela. Zer gertatzen da?". Hori ez da inoiz gertatu, lehen ezkutatu egiten zen. Ziur aski, elementu kualitatiboengatik, gizateriaren historiako krimenik latzenak dira, eta ez da erantzunik izan. Orduan, Europak ez du inolako zilegitasunik nazioartean. Europa panpina bat da, oso ukituta geratu dela uste dut. Horrek ondorio batzuk ekarriko ditu etorkizunera begira.
Zer mendekotasun du Europak Israelekiko eta Israelek Europarekiko?
Mendebaldea eta Israelen arteko mendekotasun harremanak joan-etorrikoak dira. Ulertu behar da jatorrian Israel Europako proiektu bat dela. Europako jendea da interes ekonomikoengatik nazio arabiarraren zati bat kolonizatuko duena. Israel hiltzeraino lagunduko du Europak base militar bat nahi duelako hor, petrolio putzuetatik gertu egon nahi duelako, gas putzuetatik gertu egon nahi duelako, eta arabiarrek bat egiten ez dutela ziurtatu nahi duelako. Suez kanaleko itsasartetik gertu egon nahi du nazioarteko merkatua kontrolatzen duelako. Eta, paraleloki, Israel indarra hartzen joan den heinean, zabaltzen joan den heinean, lobby-ak hartu dituen heinean, segurtasun enpresak hartu dituen heinean, Europaren begikoa izateaz gainera, neurri handi batean Europa parasitatzea lortu du. Eta horrek kontraesan oso zailak sortzen ditu.
Israel bideragarria da Europaren eta Ameriketako Estatu Batuen babesik gabe?
Mendebaldea Israel gabe bizi daiteke, baina Israel ezin da Mendebalderik gabe bizi. Israelek beti izan du mendekotasun ekonomiko handia. Hori dela eta, sionistek etnoestatu hori Palestinan egitea erabaki zuten, eta ez Ugandan edo Argentinako Panpan, lehenago proposatu ziren moduan. Bazekiten Europako merkatuetatik gertu egon behar zutela. Errendimendu betean funtzionatzen duenean ere, Israel mendekoa da, baina orain are mendekoagoa da, orain ZIUn dago. Bizi da milaka milioi dolar bidaltzen zaizkiolako egunero. Berrarmatzeko proiektu handiaren ideiarekin bat egiten duelako bizi da. Berrarmatzeaz hitz egiten den guztietan, NATOz hitz egiten den guztietan, Europako armadaz hitz egiten den guztietan, beti, beste aldean Israelgo enpresa bat dago dirua jasotzen. Berrarmatzea Israeli dirua ematea da.
Zer egin beharko lukete Europako gobernuek palestinarren aurkako genozidioa gelditzeko?
Tira, lelo errazen aurka doan gauza korapilatsu bat esango dut. Europako gobernuek ezin dute Israelen aurka egin. Patuan elkartuta daude. Soilik, agian, moztu ahalko dute Israelekin Palestinak buru duen erresistentziak Israel erabat bideraezin egiten duenean. Hemen ikusi dugu Covid garaian, adibidez, ekonomia kapitalistak gutxirekin kolokan jarri direla. Ba imajinatu Israel bezalako leku bat, ekonomikoki erabat menpekoa dena, eta ia bakarrik giza sarraskirako teknologia ekoizten duena. Hori da, funtsean, sortzen duen gauza bakarra: espioitzarako, askatasunen urraketarako teknologia. Zer egin dezakete Europako gobernuek nahiko balute? Besterik gabe, iturria itxi 24 orduz, 48 orduz, benetako enbargoa ezarri. Kolono batek ere ez luke goserik edo egarririk pasako. Metropoliaren laguntzarik gabe Israelek ezin du funtzionatu. Eta metropolia Europako Batasuna eta AEB dira.
Posible al da bi estatuen konponbidea?
Irtenbide bakarra, jakina, Israel desagertzea da. Zaila bada ere, irtenbide bakarra da. Izan ere, Israelek predatzaile izaera du, ez bakarrik Palestinarekiko, baizik eta inguruko herriekiko ere. Benetan minbizia da, eta bere metastasia hedatuko du bere izaera delako. Ez du, berez, aldatzeko modurik. Ikusten ari gara israeldar kolonoen %80 baino gehiago genozidioaren alde daudela Gazan, eta batzuen zein besteen artean duten eztabaida bakarra da zer neurriraino iritsi behar duen genozidioak; palestinar guztiak suntsitu behar diren, denak kanporatzea nahikoa den, erdia kanporatu behar den… Netanyahuren aurkako manifestazio asko ikusten ari gara, Israel bere kabuz bere inplosiora iristen ari delako. Israel, berez, erabat agortuta dago proiektu gisa, eta mobilizazio horiek holokaustoa kudeatzeko moduarekin zerikusia dute, baina ez gelditzearekin.
Palestinako errefuxiatuek itzultzeko duten eskubidea ere gakoa izango da etorkizunean?
Denok dugu gure jaioterrira itzultzeko eskubidea. Ez Gazako zerrendara edo Zisjordaniako uharte palestinar bakanetara. Nire itzulera Gazan dago, nire familia bertakoa baita, baina palestinar gehienak ez dira Gazakoak. Halere, itzultzeko eskubidea betetzen bada, hau da, Israelek Nazio Batuen Erakundean sartzeko onartu zuen baldintza betetzen bada, Israel amaitu egingo da. Gure jatorrizko herrietara itzultzen bagara, gehiengo demografikoa gara: sei milioi kolono eta hamalau milioi palestinar. Zein palestinarrek bizi nahiko du proiektu kolonial batean? Aukera bakarra Israel desegitea da.
Zaila dirudi Israelgo estatua desegitea.
Zaila? Jakina zaila dela, baina badago elkarbizitzarako beste aukerarik? Ez. Bideragarria al da bi estatuen konponbidea? Ez. Are gehiago, palestinarrok erotu eta itzultzeko dugun eskubideari uko egingo bagenio ere, zein estatu bizi daiteke lurralde jarraitutasunik gabe? Gaza txikitxo bat orain suntsituta dagoena, uharte txiki batzuk Zisjordanian, eta hor estatu palestinar bat egin behar dugu? Indar armatu bat izateko eskubiderik gabe, jan nahi gaituen estatu nazi batekin bizi garen arren? Uren, lurren eta gaien gaineko inolako kontrolik eta subiranotasunik gabe? Hau da, benetan, zein da bi estatuen proiektua? Ez, ez da existitzen. Gezurra da.
Zerk lotzen ditu palestinarrak beren lurraldera han jarrai dezaten genozidio baten ostean?
Oso galdera erraza da niretzat, baina oso zaila da hitzez adieraztea. Zure lurraldea dena da, hau da, zuk petate bat hartu eta bidaiatzen baduzu, nolabait zuk badakizu jatorria non duzun. Munduko milioika lagunek ez dute beren lurraldean geratzeko aukerarik, eta beste norabait joan behar dute. Hori oso gauza mingarria da borondatezkoa ez bada, gauza ikaragarria da: zure bizi-proiektutik, familiatik, denetik aldentzen zara. Baina, nolabait, zuk duzun hori zurekin joaten da, badakizu non dagoen zure herrialdea, badakizu non dagoen zure etxea, badakizu non hazi zinen, badakizu non daukazun dena. Palestinaren kasuan, zu joaten bazara baliteke ez itzultzea. Niri kosta egiten zait pentsatzea Gazara itzultzen banaiz, ni bizi izan ez naizen leku batera, oporretan familia ikustera bakarrik joan naizen leku batera, ez dudala ezer ezagutuko, ia ezer ez baitago zutik. Nire ustez, zure bizitzaren zati bat ezabatu dizuten sentsazioa da. Nire lehengusuetan pentsatzen dut, han hazitakoak. Zer sentitzen dute haiek? Joaten bazara, zu zaren guztia ezabatuko dizute. Nora itzuli ez baduzu, inolako istoriorik ez baduzu, zer zara? Ez zara ezer. Gizakiak arnasten eta elikatzen diren izakiak baino zerbait gehiago garela onartzen badugu, lurrarekiko atxikimendu hori behar duzu.