Bi urte igaro dira Igor Chillonek (Gasteiz, 1977) LAB sindikatuko Arabako Errioxa, Gasteiz eta Arabako Lautada makroeskualdeko ardura hartu zuenetik, X. biltzar nazionalaren ostean. Gaur, sindikatuak 50 urte bete dituen urtean, Arabako hirugarren sindikatua izatea lortu dutela azpimarratu du LABeko eledunak, eta "hazten ari den sindikatua" dela. Urteotan Arabako sindikalgintzari egin dion ekarpenari buruz galdetuta, Chillonek borrokarako prestutasuna eta grina nabarmendu ditu. "LAB beti izan da konfrontazio sindikatua". Erronka artean hiru aipatu ditu: ekintza soziala indartzea, sindikalgintza antiarrazistan sakontzea eta automozioan oinarritutako herrialdea trantsizio ekosozialaren bidean jartzea.
Zer testuingurutan sortu zen LAB Araban?
1974an, frankismoaren azkenengo momentuetan, eferbeszentzia politiko eta sozial handia zegoen, Michelingo gatazka, Martxoaren 3a… Intentsitate handiko uneak ziren ere askapen prozesuan, eta Ezker Abertzaleko kide batzuek beharra ikusi zuten, askapen nazionala eta soziala bultzatzeko, tresna sindikal bat sortzeko, langileei antolatzeko modu bat eskaintzeko.
Gasteizen errotuagoa zegoen?
Momentu horretan kide gehiago zegoen Aiaraldean Gasteizen baino. Hiriburuan kide gutxi batzuk hasi ziren, baina lehen urte horietan, ilusio eta konpromiso handiz, klandestinitatean eta egoera alegal batean martxan jarri zuten sindikatua.
Zer momentuan dago gaur LAB. Osasuntsu?
Berrogeitahamargarren urtemuga honetan, LAB Zabaltzen leloa erabili dugu eta zuhaitz baten irudia; sustraiak errotuta duen sindikatua da, enborra ere indartsua du, eta adarrak zabaltzen ari da; eta Araban ere ikusten dugu zabaltzen ari garela. Baditugu inoiz baino ordezkari gehiago, 568 oker ez banago, eta 6.700 afiliatu baino gehiago. Hazten ari da sindikatua, osasun ona du, oso sendoa da; gainera, hirugarren sindikatua gara herrialdean, inoiz ez gara izan.
Zer sektoretan da indartsuagoa LAB gaur? Non izan duzue hazkunderik nabarmenena?
Zabalpena nahiko orekatua izan da, orokorrean sektore guztietan zabaldu da LAB. Betiko sindikalgintzari lotutako eremu horietan, industrian kasu, hazi egin da, baina sektore berrietara ere zabaldu da; zerbitzu publikoetan eta zerbitzu pribatuetan hasiera-hasieran ez genuen ia presentziarik, eta orain indar handia dugu; eta beste azpisektore batzuetan ere presentzia handia dugu, erakunde publikoetan esate baterako. Agian azken urteetan esparru soziokomunitarioan nabaritu dugu zabalpen handiagoa; eta eskualde mailan, Arabako Errioxan jauzi bat eman dugu, eta ardogintzan, adibidez, lehen indarra gara.
"Hitzarmen kolektiboak ez dira etorri ez zerutik ez SEA-ren presidentearen bulegotik"
Hazkunde horrekin batera etorri da belaunaldien arteko erreleboa. Aurpegi gazteek eta berriek ordezkatu dituzue kide historikoak. Nola eman da prozesu hori?
Modu naturalean. Sindikatu barruan dauden militante historikoek egin duten ekarpena handia izan da kontuan hartuta gainera zer baldintzatan lan egin duten eta zer konpromiso maila izan duten, baina momentu batean lekukoa pasa digute. Ordezkarien artean bezala, lehengo delegatu batzuek ere ardura utzi dute, eta berriak sartu dira. Nabaritu dugu aldaketa, eta sindikatuak bultzatu du gazteek, emakumeek eta euskaldunek izatea erreleboa hartzen dutenak.
Afiliatuaren profila ere aldatu egin da?
Lehen oso zentratuta zegoen industrian, betiko eremua, eta gerora sartu dira askoz emakume gehiago, sektore feminizatuetan LABek izan duen zabalpenarekin batera, baita gazteak eta migranteak ere. Militantearen profila aldatu da, beraz, anitzagoa eta aberatsagoa da orain.
Zer ekarpen egin dio LABek Arabako sindikalgintzari urte luze hauetan?
Urteurrenarekin ari gara sindikatuaren atzerabegirakoa egiten, eta borrokarako grina azpimarratuko nuke. LAB beti izan da konfrontazio sindikatua. Bizkaian bereziki, baina baita Araban ere, eraispen industriala eman zen urteetan LAB izan zen sindikatu nagusi bakarra horren kontra aktiboki lan egin zuena. Gerora ere, praktikan, sektore eta enpresa askotan, borroka askotan egon da LAB. Zaila da LAB egon ez den borroka bat topatzea herrialdean. Beti egon gara hor.
Eta ideien alorrean zer eman dio LABek sindikalgintzari?
Guk esaten dugu adarrak zabaltzen ari dela sindikatua, eta gaur iturri berrietatik edaten dugu; feminismotik ere edan dugu eta sindikalgintzaren maila guztietan barneratu dugu, zaintzarekin lotuta, sistema publiko komunitarioaren defentsan edo greba feminista orokorrean egin dugun ekarpenetan. Egunerokoan ere zaintzaren sektorean lan baldintzak duintzeko, publifikazio prozesuak bultzatzeko eta abarretan egon gara. LAB izan zen bere momentuan Esmaltaciones San Ignacio enpresan lan berdina eta soldata berdina defendatu zuen sindikatua, aitzindariak izan ginen borroka horretan. Gaur egun ere maila teorikoan planteatzen dugu lanpostuen eta enpleguen birbalorazio feminista bat egin behar dela, ikusteko zer ekarpen egiten dion bakoitzak bizitzaren jasangarritasunari eta zeri eman behar diogun balorazio handiagoa edo txikiagoa, ikusten ari garelako emakumeek egiten duten lanek balio gutxiago daukatela, eta horri buelta bat eman behar zaio. Banaketa hirukoitza ere mahai gainean jarri nahi dugu, enplegua, zaintza eta aberastasuna banatzeko eta jendarte justuago bat egiteko: gutxiago lan egin; zaintza lanak banatu eta kolektibizatu, eta gizonok dagokigun ardura hartzea; eta aberastasuna banatu, fiskalitatearen bitartez.
Zeintzuk dira LABen aurrera begirako erronkak?
Ekintza sozialeko federazioa sortu dugu, herrietan eta auzoetan dauden gatazkak jasotzeko, bizi baldintzen inguruan gure ekarpena egiteko, eta jendea antolatzeko. Orain, gure afiliazioarekin etxebizitzaren problematika lantzen ari gara; salaketa politikoa egiteaz gainera, antolatzeko eta ikusteko nola egin behar diogun aurre, negozio bihur ez dadin. Halaber, aipatuko nuke sindikalgintza antiarrazista. Azkenengo kongresuan, duela bi urte, sindikatuak bere burua antiarrazista bezala definitu zuen, eta hori ezin da definizio batean gelditu, aurrerapausuak eman behar dira. Ezin dugu onartu langile migranteak eta arrazializatuak miseriara eta prekarietatera kondenatzea. Bestetik, trantsizio ekosozialari begira Araban erronka bikoitza dugu: badugu industria bat automozioarekin oso lotuta, oso menpekoa, eta trantsizio bat egin behar da bai ala bai; alta, ezin da egin langileen bizkar, enpresarien onurarako eta Frantziako edo Bruselako bulego batetik; langileek parte hartu behar dugu gure interesak defendatzeko. Beste erronka bat energia berriztagarrien afera da, eta planteatzen ari diren proiektu basatiak. Hor langileok ere parte hartu behar dugu, kontrol publikoa eta soziala egon behar da. Ez ditugu onartzen makroproiektuak inolako planifikaziorik eta parte hartzerik gabe.
"Iturri berrietatik edaten dugu; feminismotik edan dugu eta sindikatuan barneratu dugu"
Askotan leporatu dizuete euskal sindikatuei politika egin nahi izatea. Ulertzen duzu kritika hori?
LABek bere burua soziopolitikotzat jotzen du. Borrokatu behar dugu lan baldintza duinen defentsan eta enpleguaren defentsan, baina baita ere eragin nahi dugu jendarte justuago baten aldeko borrokan, eta horretan langileak aktibatu eta eragin, zerbitzu publikoak indartuz.
Non zabaldu daiteke LAB hurrengo urteetan?
Orain zabaltzen ari garen esparruak betikoak dira, baina egia da ikusten dugula kapitalismoak bultzatzen duen uberizazioa dela eta, enplegu mota prekarioei eman behar zaiela garrantzia, eta langileak ere horietan antolatu, enpresa txikietan, sektore prekarizatuetan, zaintza sektorean. Sail sindikal bat antolatu nahi dugu etxeko langileekin, oso sektore zaurgarria delako; riders-ekin ere egon dira ekimen batzuk.
Nola eragin prekarietatean murgilduta dauden sektore horietan? Nola lortu hain baldintza kaskarretan dagoen langilea afiliatzea?
Kapitalismoaren helburuetako bat da indibidualizazioa bultzatzea, langileak egoera larrian jarri, alternatibarik ez dagoela ikusarazi, eta langileak langileen kontra aritzea. Hor daude ultraeskuinak zabaltzen dituen mezuak. Horren antidotoa antolatzea da. Gaurko garaian miraria ez, baina deigarria da jendea proiektu kolektibo baten inguruan antolatzea, guztiok batera aritzeko, batasunetik, kohesiotik, elkar defendatuz, elkartasunetik. Gu sektore oso prekarizatu batean antolatzen bagara, borrokatzen badugu, eta lorpenak izaten baditugu, eredu gara beste langile batzuentzat.
Zaila da pedagogia lan hori egitea?
Bai, oso egoera zailetan daudelako langile asko. Baina hori da gure lana, beraiengana hurbildu, gure eskaintza helarazi, aktibatu eta antolatu beraien eskubideen eta lan baldintzen alde borrokatzeko.
"Euskara jazartzen dutenekin, CCOO eta UGT-rekin, aliantzak baztertzen ditugu"
Luze doa erresidentzietako gatazka. Zer behar du zaintzaren sektoreak duintasuna lortzeko?
Oso sektore berezi bat da, eta gauza asko elkartzen dira: batetik, erresidentziek sistema publiko komunitario baten barruan egon beharko lukete, baina diputazioak pribatizazioa bultzatu du; bestetik, estatu mailako lan baldintzak aplikatzen zaizkie. Beste sektore batzuetan borroka prozesu bat hasten da, eta momentu batean desblokeatzen dira gatazkak, eta akordioak sinatzen dira. Sektore feminizatuetan, ostera, ez da hala gertatzen, eta ez da kasualitatea. Halere, jarraitu behar dugu lanean, borroka eraginkorrak pizten, langileak aktibatzen, eta diputazioa presionatzen, hor jokatzen duen papera erabat salagarria delako, eta inplikatu behar delako.
SEA elkarteko orain arteko lehendakariak, bere agurrean, ukatu du soldata prekarioak daudenik; eta lan hitzarmenak betetzen direla ziurtatu du. Hala da?
Eremu askotan ez dago lan hitzarmenik edo indarraldia bukatu da; eta egonda ere, enpresa batzuetan, momentu batzuetan, ez da aplikatzen. Ez dugu ahaztu behar hitzarmen kolektibo horiek borroka prozesuen ondorioz lortu direla; ez da patronalak hasieratik onartu duen zerbait. Hitzarmenak ez dira etorri ez zerutik ez SEAren presidentearen bulegotik ere; langileek lortu dituzte. Absentismoaren mamua ere aipatu du SEAk, eta kezka handiz bizi dugu diskurtso hori, 4.500 lan istripu egon direlako aurtengo lehenengo sei hilabeteetan, eta horiek izan dira enpresariek prebentzio neurriak ez dituztelako betetzen. Testuinguru horretan planteatzea absentismoaren mamua badu asmo argi bat, eta da murrizketak ezartzea. Guk irmoki defendatuko ditugu eskubideak, baimenak direla edo bestelako neurriak direla, tartean gaixorik zaudenean lan ez egitea; eta osasun eskubideak errespetatuz eta prebentzioaren bitartez, lan istripuen egoera horrekin amaitzeko beharra.
Malgua edo itxia da Arabako enpresarien jarrera negoziazioetan?
Negoziazio prozesuetan enpresariak mugitzen dira langileok egiten dugun presioaren arabera, eta indar korrelazioa hobetzen dugu borroka egiten dugunean. Ez badago borroka erabiltzeko asmo argia oso zaila da, ia ezinezkoa, akordio onak lortzea. Borroka prozesuak abiatzen direnean badago aukera akordio onak lortzeko.
Zer aliantza sindikal lehenesten ditu LABek Araban?
Guk momentu honetan badugu elkarlan bat ELArekin hainbat eremutan, eta balorazio ona egiten dugu; uste dugu hori dela bultzatu behar dugun eredua. Gainera, pentsatzen dugu sindikalgintza abertzaleak ekarpen bat egin ahalko ziola gaurko prozesu politikoari eta sozialari, baita Araban ere, aldaketak bultzatzeko, baina une honetan ez dago horretarako baldintzarik. Bestetik, ez dugu planteatzen euskara jazartzen duten sindikatuekin aliantza bat; CCOOrekin eta UGTrekin erabat baztertzen dugu aliantza. Elkarlanerako eremu batzuk daude, negoziazio prozesuetan, sektore batzuetan badaude elkarlanak, borroka partekatuak, akordioetan bat egitea sindikatu batzuekin edo beste batzuekin, hori eremuaren arabera, baina aliantzak bakarrik sindikalgintza abertzalearekin ikusten ditugu.