Ama euskal herritarra eta aita palestinarra ditu. Hebron ondoko herri txiki batean jaio zen aita, 1948ko okupazioaren ostean alde egin behar izan zuen, eta Ramallahko Amari errefuxiatu kanpaleku batean amaitu zuen. Handik, berriz ere behartuta, Jordaniara joan zen familia, eta Euskal Herrira azkenik. Gasteizen bost urte daramatza Yousra Ayoubik –ez du hori benetako izena–, baina gertutik jarraitzen ditu Palestinatik heltzen diren berriak, besteak beste, BDZ Boikotak, Desinbertsioak eta Zigorrak taldearekin batera.
Palestinaren aldeko lanean ari zara Palestinarekiko Erantzukizuna plataforman ere.
Palestinako familia batean jaiotzeak txikitatik militatu behar izatea dakar, etxean jaso dudalako eta umetatik bizi izan dudalako. Gasteizera heldu nintzenean BDZ taldera gerturatu nintzen, aurretik ezagutzen nuelako, eta, urriaz geroztik, Gazako genozidioarekin, Palestinarekiko Erantzukizuna plataforman ere banabil. Bi kolektiboak elkartuta, ekainaren 25ean Palestina, auzi transfeminista bat hitzaldia antolatzea pentsatu genuen, harrotasunaren hilabetearekin bat eginez.
Palestinako herriaren genozidio betean, garrantzitsua da aldarrikapen feministei eta LGTB borrokari eustea?
Uste dut inoiz baino garrantzitsuagoa dela. Hain zuzen ere, oso erraza delako diskurtso hori buelta emateko erabiltzea, baita gai hauekin genozidioa justifikatzeko ere. Eta ez da soilik Israelgo Estatuaren berezitasuna hau. Pinkwashing (garbiketa arrosa) estrategia estatuek edota enpresek erabiltzen dute, ustez LGTB eskubide eta eskubide feministen aldeko diskurtsoa erabiliz, populazio horren aurka egiten dituzten ekintzak ezkutatu eta estaltzeko. Kasu honetan garrantzitsua da defendatzea, ez bakarrik edonon defendatzea garrantzitsua delako, Palestinan genozidioa jasaten ari den LGTB jendea eta jende feminista dagoelako.
Alde batera geratu dira borroka horiek bizirauteko beharraz?
Ukaezina da gaur egun egoera ikaragarria dela, batez ere Gazan, baina baita Palestina osoan ere, eta horrek ura edo janaria aurkitzeko beharra lehen planoan jartzea dakarrela, logikoa denez. Baina uste dut palestinarrak ez direla borroka horiek alde batera uzten ari. Eta adibideak nonahi daude. Eurovision jaialdia hasi zenetik, adibidez, queer populazio palestinarrak boikota egiteko eta honen aurka borroka egiteko eskatu zuen. Egoera horretan egonda ere, ez dute ahaztu badirela Palestinan landu beharreko beste fronte garrantzitsu batzuk.
Eredu patriarkala indartzen dute gerrek?
Uste dut baietz. Baina Palestinan gertatzen ari dena ez da gerra bat, eta, beraz, are gehiago indartzen du eredu hori. Alegia, gerra batean baldintza berdinez ari gara, bi potentzia, eta bata bestearen aurka borroka daiteke. Hemen okupazio eta genozidio bati buruz ari gara, beraz, nahitaez beste talde bat zapaltzen ari den talde baten adibide garbia daukagu. Kolonialismo eta okupazioetan ikus ditzakegu adibide horiek; patriarkatuan ikus daiteke, eta LGTB biztanleriak jasaten duen zapalkuntzarekin ikus dezakegu. Beste edozein adibidetan baino nabarmenago ikus dezakegu hemen okupazioaren eta borroka feministen arteko zapalkuntza harreman hori.
Palestinako gatazkan emakumeek bereziki sufritzen dutela esango zenuke?
Jakina. Emakumeek indarkeria espezifikoak jasaten dituzte edonon, biztanleria orokorrak jasaten dituen indarkerietatik harago. Eta uste dut, gainera, indarkeria bikoitza dagoela. Alde batetik, okupazioaren indarkeria daukagu, palestinar guztiek pairatzen dutena. Baina, bestalde, zapalkuntza espezifiko batzuk ere baditugu. Kontrol berezia dago, adibidez, emakume palestinarren ugalketa eskubideen gainean. Hori beste kolonialismo askotan ere ikusi dugu, tartean AEBetan, derrigorrezko esterilizazioak eginez biztanleria indigenari. Palestinan ere diskurtso hori dago. Israelek aurrerakoi gisa saldu nahi duen diskurtso bat du, Mendebaldetik ustez hurbilago dagoena, eta diskurtso horretan emakume palestinarraren irudia marrazten du etxeko lanen eta seme-alabak izatearen mende dagoen emakume ahul gisa. Eta hori ez da egia, inondik inora. Emakume palestinarra beti izan da ardatz nagusietako bat palestinarren borrokan. Eta ez naiz oraingoaz ari; intifadetan ere ikusi dugu. Lehen intifadan hainbat taldetan antolatutako emakumeak genituen, eta haiek izan ziren borroka sostengatu zutenak.
"Egiteke dugun lan bat dugu: Palestinako emakumeei ahotsa ematea"
Zergatik ez du inork emakume palestinarren aurkako indarkeriaz hitz egiten?
Uste dut diskurtsoa asko zentratu dutela gizon palestinarrengan. Izan ere, errazagoa da Mendebaldeari irudi horrekiko arbuioa erakustea, eta errazagoa da egiten dutena justifikatzea. Izan ere, palestinar jendeari buruz erakutsi zaigun ikuspegia gizon bortitzarena da, homofoboa ziurrenik, matxista eta abar. Diskurtso horrekin errazagoa da gauzak justifikatzea. Emakumeen aurkako indarkeria sexualari buruz hitz egiten hasiko balitz, baliabide gutxiago izango lituzke Israelgo Estatuak kanpotik egiten diren kritikei aurre egiteko. Hemen uste dut interes zehatz bat dagoela indarkeria horiek ezkutatzeko.
Biktimak zenbatzerakoan, emakumeak eta haurrak batera kontatzea esanguratsua da?
Beti egiten da, eta, nire ustez, badu kutsu paternalista bat. Pertsona babesgabeen talde berean sartzen dituzte emakumeak eta haurrak. Eta, aldi berean, pena ematen diguten bizitzen diskurtso hori indartzen du; benetan emakume eta umeek ematen digute pena, eta ez palestinarren bizitzek...
Gazako sarraskiak eragindako lekualdaketek agerian utzi dituzte, baita ere, emakumeentzako zama desberdinak: higiene pertsonalerako material falta, intimitate falta bainugeletan...
Bai, nire ustez, hori da edozein gatazka, okupazio edo gerratan ahaztutako gauza garrantzitsuetako bat. Lehen mailako beharretako produktuak biltzen direnean, esaterako, janariaz hitz egiten da, batzuetan diruaz, eta, akaso, haurrentzako pixoihalak ere aipatzen dira. Konpresak inoiz ez; eta, nahitanahiez, hilerokoa dute eta behar hori ase behar dute. Era berean, egia da hango errealitatea oso zaila dela hemendik ikustea. Arrotza erabat. Populazio oso bat akabatzen ari dira. Eta ez bakarrik bonbekin hiltzen dituztelako; gosez eta egarriz hiltzen dituzte. Momentu honetan horren beldur dira: bonba batek akatzen ez banau, goseak hilko nau.
Israelek emakumeak "arabiar mundu zapaltzailetik" askatzeko aitzakiarekin jarraitzen du.
Harrigarria da. Argudio horrek atentzio handia eman dit beti. Zein emakume askatu nahi dute? Emakume palestinarrak ere hiltzen ari baitira... Israelera bizitzera doan europarra askatu? Horixe baita Israelen bizi den biztanleriaren gehiengoa; Europatik eta AEBetatik migratutakoak. Benetan emakume horiek askatu nahiko bazenitu, haien alde jarriko zinateke, haien borroketan. Antolatuta daude, ez da inor haiek salbatzera etorri beharrik. Baina Mendebaldeak askoz hobeto irensten duen diskurtsoa da hori, noski, euren lurrekin geratzeko biztanle guztiak masakratu behar ditugula esatea baino.
"Inoiz baino garrantzitsuagoa da aldarrikapen feministei eta LGTB borrokari eustea"
Mendebaldeko feministen artean nolako ikuspegia dago?
Mugitzen zaren ingurunearen araberakoa dela uste dut, baina bada feminismo hegemoniko zuri bat azalekoagoak diren gaien inguruan arduratuagoa dagoena: kristalezko sabaia apurtzeaz edo baliabideak dituen emakume zuri batek aukera ditzakeen gauzez eztabaidatzen ari dena. Eta uste dut egiteke dagoen lan bat dugula, ez bakarrik Palestinako emakumeekin, baizik eta, oro har, munduko herri indigena guztiekin: horiei ahotsa ematea. Hori oraindik uste dut gai zaila dela feminismo hegemonikoarentzat, baina borroka horretan gaude.
LGTB eskubideen gaian, Israelek eskubideen "berme" gisa aurkezten du bere burua, mundu arabiarraren aurrean.
Are gehiago, gay-friendly paradisu gisa agertzen da jendea oporretan joan dadin. Nahita egindakoa da, noski. Horren atzean kanpaina bat dago, 2005ean Israelgo Atzerri Ministerioak martxan jarri zuena, Brand Israel izenekoa. Ez da hutsala jendeari Israel gay-en paradisua dela sinetsaraztea. Horrela saltzen da, baina, argi izan dezagun; lehenik eta behin, potentzia kolonial bat ezin daiteke inoiz paradisua izan Palestinako queer populazioa hiltzen ari den bitartean. Baina, are gehiago, Israelen barruan ere ez da sinesgarria gai hori, ohikoa baita Israelgo biztanleek ezinikusi homofobo eta transfoboak izatea Israelgo kolonoekin beraiekin, eta lege askok mugatzen dute pertsonen sexu askatasuna. Ez da errealista, ezta bere kolono populazioaren ikuspegitik ere.
Nola antolatzen da Palestinako LGTB komunitatea?
Zenbait talde daude, baina zaharrenen artean bi dira nagusienak: Al Qads eta Aswat. Nik Aswat ezagutzen dut gehien, Palestinako emakume queerrena. Feminismoaren bidez elkartzen hasi ziren, beste hainbat lekutan gertatu den bezala, eta ikusi zuten gero arazo zehatz bat zela Palestinan queer pertsona bat izatea, zapalkuntza espezifiko bat jasaten ari delako, gainerako pertsonek jasaten duten okupazioaz gain. Duela urte batzuk hasi ziren sortzen, baina egia da duela bost urte inguru lehen kontzentrazio eta mobilizazio publikoak ere hasi zirela antolatzen, eta niri hori nabarmentzea gustatzen zait, ezkutuko zerbait bezala ikusi ez dadin, erakusten ez dena. Kalera ateratzen dira, eta jarduerak eta manifestazioak antolatzen dituzte beren hirietan gertatu diren eraso homofobo edo transfoboen aurka.
Imajinatzen duzu nola egingo zuketen aurrera eskubideek okupaziorik gabe?
Oso zaila iruditzen zait imajinatzea, hainbeste urte eta gero, oso zaila da bereiztea. Nire ustez, egin daitekeen estrapolazioa da nola zegoen queer pertsonen edo emakumeen egoera Palestinan edo inguruko beste herrialde arabiar batzuetan Ingalaterra, AEB eta Israelen inbasioak hasi baino lehen; horietan, emakumeek paper garrantzitsua zuten, unibertsitatera joaten ziren, goi mailako ikasketak zituzten, eta sexu askatasun handiagoa zegoen. Oso zaila da azterketa hori egitea; izan ere, okupazio baten mende egoteak dena blokeatzen du, eta bakoitzak ahal duen moduan bizirauten du. Batzuek guztiaren alde borrokatzen jarraitzen dute, eta beste batzuek oinarrizko eta funtsezkoenean jartzen dute arreta, eta agian beste borroka batzuk alde batera uzten dituzte.
Nolako eragina dute erlijioek?
Erlijioek ere, jakina, garrantzi handia dute herritarren zapalkuntzan, hemen ere ikusi dugun moduan, baina uste dut homofobia erlijioen gainetik ere badagoela; ez dut uste orain jende erlijioso gehiago egoteak edo populazio erlijioso gehiago egoteak ekarri duenik hori. Uste dut herrialde arabiar guztietan izan den atzerakada orokor batekin duela zerikusia, Mendebaldeko kolonizazioaren eraginez sortutakoa.
Zeintzuk dira nazioarteko elkartasun bideak?
Uste dut hango jendeari entzutea dela garrantzitsuena. Egitasmoak dituzte, jarduteko moduak, eta, gu beste norbaiten gainetik jarri aurretik, esaten digutena jarraitu beharko genuke. Bestalde, Palestinari buruz ikuspegi feministatik edo transfeministatik hitz egin ahal izatea garrantzitsua da, normalizatzen saiatzea, eta salbuespena ez izatea. Gure hitzaldian –ekainaren 25ean–, hain zuzen, horri buruz hitz egingo dugu; Israelek batez ere feminismoaren gaia eta queer gaia nola erabili dituen okupazioaren eta genozidioaren justifikazioa saltzeko. Bestalde, pertsona palestinarrez dugun ideia zabaltzen saiatzera animatuko nuke jendea; orokortua da palestinarra pertsona itxia den irudia, musulmana eta kontserbadorea, eta ziurrenik gizona etorriko zaigu lehenik burura. Ireki dezagun espektroa, hori baino aberatsagoa baita.