Araban, biztanleriaren dentsitate apalena duen eskualdea da Mendialdea (5 bizt./km2), eta Euskal Herrian soilik Nafarroa Garaiko Pirinioen eskualdeak du dentsitate apalagoa. Hartara, Gaindegiak jaso duen bezala, "despopulazioa da lurraldeak duen gaitz nagusia". XX. mende hasieran, Arabako Mendialdeak 8.000 bat biztanle zituen; egun, 2.912 biztanle daude erroldatuta bertan. "Azken hamar urteotan, Arabako Mendialdeak herritarren %8,3a galdu du". Izan ere, 2008az geroztiko krisi ekonomikoak biztanleen galera handia ekarri zuen lurraldean, eta beste hainbat faktorek ere despopulazioaren gaitza sakontzea ekarri dute.
Zerbitzuak, urrun
Hala, ekonomia eta gizarte garapenerako behategiak argitaratu berri duen Euskal Herriko eskualdeen argazki sozioekonomikoan nabarmendu duenez, Arabako Mendialdea lurralde antolamendu orokorraren ardatz nagusietatik at geratu da, eta halaber, oinarrizko zerbitzuak oso urrun ditu, "herrialdean beste inon baino urrunago daude zerbitzu publikoak".
Horrekin batera, ehun ekonomiko ahula duen eskualdea da, eta horrenbestez, "bizitza proiektuak modu integralean garatzeko" aukera gutxi eskaintzen ditu Mendialdeak, eta "aspaldian hiriburuarekin lehiatu ezinean dabil".
Datuei erreparatuz gero, agerikoa da Mendialdeak duen arazo demografikoa: "Eskualdean haurren presentzia oso apala da (%11,6), Euskal Herrian baino apalagoa (-2,8). Hutsune handiena, ordea, 15 eta 29 urte bitarteko belaunaldietan dago, hauen presentzia biztanleriaren %9,6ra mugatzen baita". Belaunaldi gazteen gabeziari emakumezkoen presentzia ahula lotzen zaio, eta 45 urtetik gorako belaunaldiek ohikoa baino presentzia handiagoa dute. "Oinarri horrekin, zaila da etorkizunean belaunaldi ordezkapen orekaturik izatea". Adin taldeen arteko desorekak eta bizitasun falta dira Arabako Mendialdeko kohesio sozialaren arrisku nagusiak.
Kohesio sozial osasuntsua
Dena dela, itxaropenerako datuak ere eman ditu Gaindegiak. Izan ere, aztertutako gainerako elementuek kohesio sozial "osasuntsua" dagoela irudikatzen dute. Hala nola, herritarren arteko desoreka sozioekonomikoak, EAEko beste edozein lurraldetan baino apalagoak dira. Gainera, bertako formazio baliabideak mugatuak izan arren, herritarren batez besteko formazio maila ertaina da, belaunaldi gazteen artean Gasteizko lan merkatuari lotuta egotearen eraginez.
Faktore positiboen artean, ikerketak aipatzen du, baita ere, ez direla gutxi asteburuan edo uda aldean herrietara hurbiltzen direnak; "hau da, badira jatorrizko lurraldearekin modu batean ala bestean harremana mantentzen duten gasteiztarrak".
Lehen sektorea da ardatz nagusia
Nekazaritza eta abeltzaintza dira Mendialdeko ardatz ekonomiko nagusia, ehun ekonomikoaren %41 ordezkatzen baitute. Alta, aberastasunaren %12,6 bakarrik sortzen du lehen sektoreak. Beste alde batetik, industriaren presentzia ahula da, eta enpresa handi bakarra dago eskualdean, manufaktura-industrian diharduena. Mendialdeko zerbitzuen sektoreari dagokionez, garapen mugatua du lurraldean eta batik bat bertan bizi direnen beharrak asetzeari begira dago. Enpleguari dagokionez, Arabako Mendialdean ez dago pertsona aktibo (1.500) adina enplegu (880), eta hiriburuarekiko menpekotasun handia dago, alegia erroldatutako lagunen zati garrantzitsuenak Gasteizen du lantokia, batik bat zerbitzu edo industria sektorean. Edonola ere, herritarren jarduera-tasak (%81,5) Euskal Herrikoa gainditzen du (+4,7), eta despopulazioa medio, ekonomiaren hedadura per capita neurtuz gero, Arabako Mendialdeak Arabak baino biztanleko BPG indartsuagoa du (37.100 euro). Bestalde, bertakoen batez besteko urteko errenta pertsonal erabilgarria 15.900 eurokoa da, Arabakoa baino pixka bat txikiagoa.