Koldo AlzolaHistoriaren birkontaketa ofizial manikeoaren arabera; britaniar, portugaldar eta espainolek osatutako gudaroste “askatzaileek” frantziarren okupaziotik libratu gintuzten. Ez da erudito bat izan behar ohartzeko historiaren irakurketa sinplista eta interesatu horren atzetik, herri honen ustezko espainartasuna aldarrikatzea eta ospatzea beste interesik ez dagoela. Baina irakurketa historiko sakon eta zorrotza egin gabe, ausartuko nintzateke esatera, duela bi mendeko gasteiztarrentzat guztiz arrotzak zirela batzuk zein besteak, okupatzaileak zein sasi-askatzaileak, eta okupazio frantziarraren zamatik askatuta sentitu baino, bi armadaren arteko norgehiagokaren zeharkako kalteen biktimak izan zirela orduko arabarrak. Toti Martinez de Lezeak “La Brecha” izeneko eleberrian armada aliatuak Gipuzkoan burututako sarraskien kontaketa nobelatua egin zigun; eta Gasteiz hiria aliatuen arpilatzetatik, lapurretatik, triskantzetatik eta bortxaketatatik libratu omen bazen ere, gerra guztietan bezalaxe, eskualdeko herritar askok larrutik jasango zituzten ustezko “askatzaileen” barrabaskeriak. Beraz, ez dut uste, ez kasu honetan, ez beste inon, talka militar bat ospatzeko moduko gertakizuna denik.
Baina ditxosozko urteurrenaren inguruan pentsaera bakar ofizialarekin bat ez datorren gogoeta bat edo beste ere izan da. Horra hor Juan Ibarrondok azken egunotan Diario de Noticiasen atalka argitaratutako istorioa. Fikzio-historia ariketa batean gaur egungo Gasteiz irudikatu du, baina bestelako abiapuntu batetik hasita, frantziarrek indar aliatuen aurkako gatazka irabaziko zuketen kasuan. Seguraski gure gaurko bizimodua ez litzateke oso bestelakoa izango, galoek irabazi izan balute, edo Gasteizko bataila Gasteizen baino Pankorbon egin izan balute. Akaso errepublika laiko batean biziko ginateke, eta benetako hezkuntza sistema publiko eta laikoa izango genuke, eta 62 urterekin erretiratuko ginateke, eta gure soldata orain dugunaren halako bi izango litzateke, eta etxebizitzaren prezioa gurearen erdia, eta lan baldintza duinagoak izango genituzke, eta dentista dohainik, eta café au lait, eta eau de toilet... baina, horretaz aparte, gure bizimodua ez litzateke oso bestelakoa izango. Orduan, norbaitek azalduko al dit zer demontre ospatu behar dugun?