Aurreko ostegunean, irratia goiz partean piztuta genuenok, datu soziolinguistikoetan busti genituen madalenak. Jakin nahi nuke bakarren bati ez ote zitzaizkion kontrako eztarritik joan. Gazteok, jakin bai, baina gero eta gutxiago erabiltzen dugu euskara: Araban, konparazio baterako, euskara darabiltenak (beti edo ia beti, %4,4; gaztelania baino gehiago, beste horrenbeste eta bi hizkuntzetan berdin, %12,3) doi-doi heltzen dira-gara %20ra. Hamar gaztetik zortzik euskara folklorearen bazterrean uzten dute.
Badago zer hausnartu. Nola liteke Korrikan makina bat gazte furgonetaren atzetik "tipi-tapa" garrasika egotea, hesteak bota beharrean, baina ondorenean erdara hutsera jotzea? Edo Araba Euskarazen "hiru kaña eta bi solomo-gazta" esatea barran dagoenari —euskaldun petoaren plantak egiten—, ondoan duzunari "vamos al gune 5" esan eta gero. Pankartekin, gauza bera. Lagun zahar batek esan ohi dit euskara ezpainetan egon beharrean, staedtlerreko arkatzetan dagoela haurtzaroan, bic boligrafoetan nerabezaroan eta edding errotuladoreetan gaztaro betean. Ezpainetan, erdara, barra-barra.
Beharbada hizkuntzaren ikasketa formala, huts-hutsean, ez da nahikoa. Materialitatea, eduki semantikoa eta diakronia bera ez dugu behar adina landu; gramatikak ez baitu berak bakarrik hizkuntzaren erabilera bermatzen, ezta gutxiago ere. Fetitxe bihurtu dugu gehienetan: "gramatikalki aditua den batek ez du kalean hitz egiteko zailtasunik". Ez da egia. Bizitasuna behar du euskarak, formalitateaz harago. Lagunarteko komunikazio-tresna izan behar du, naturala, ludikoa. Hori gazteon lana da, baina ez era esklusiboan.