Garbiñe Ortega zinema kuradorea eta ekoizlea da. Ikus-entzunezko Komunikazioan lizentziaduna da EHUn, eta zinema esperimentalean eta ez-fikzioan espezializatuta dago. Bere praktika komisariotzan, hezkuntzan, publikoak eraikitzean eta esperientzia kolektibo zinematografikoa zabaltzen duten esparru espezifikoak sortzean oinarritzen da.
Azken urteetan Kalifornian eta Mexikon bizi izan da, eta bere kuratorio lana Ameriketako Estatu Batuetako eta Europako hainbat jaialditan erakutsi du nazioartean. Duela egun batzuk amaitu zuen Punto de Vista Zinema Dokumentalaren Nazioarteko Jaialdian, azken lau urteetan zuzendari artistikoa izan eta gero.
Urteak daramatzazu zinema kuradoretzan, pertsona askorentzat ezezaguna den lanbide batean. Zein da kuradore baten lana?
Zinemaren kuradoretza nahiko lanbide ezezaguna da munduaren alde honetan, nahiz eta museoetan 40ko hamarkadatik dagoen profil bat izan. Arte komisarioaren antzeko ofizioa da, eta ez ditu artelanak bakarrik aukeratzen, baizik eta hautaketa horren bidez diskurtsoa sortzen du. Zineman, editorearenarekin aldera dezakegu; ikuslearentzako diskurtso bat edo mezu edo ibilbide batzuk sortzeko harremanetan jartzen dituzun material batzuekin lan egiten duzu.
Nola prestatu zinen horretarako?
Ikus-entzunezko Komunikazioa ikasi nuen Leioan. Ia modu intuitiboan hurbildu nintzen lanbidera, egiten ari nintzena komisario filmikoa zela jakin gabe. Zinema modernoaren historiari buruzko ikastaro bat ematen ari nintzela, parte-hartzaile batek, Artiumeko langilea zenak, museoan aldizka kolaboratzera gonbidatu ninduen. Laborategi zoragarria izan zen, eta interesatzen zitzaizkidan gaiak praktikan jarri ahal izan nituen, modu guztiz intuitiboan, hala nola, hezkuntza, zabalkundea eta ezagutzen transmisioa. Zinema jaialdietan probatzen eta lan egiten aritu ondoren, beste zerbait zegoela susmatzen nuen, eta AEBra joan nintzen, San Frantziskoko Pacific Film Archivera. Han egonaldi profesional bat egin nuen, eta nik susmatzen nuen sakontasun horretatik ikasi nuen, baita lanbide honetan kontuan hartu behar dituzun teknika eta gai horietatik ere.
Zure kuratoretza-lana nazioartean erakutsi da Anthology Film Archives (NYC), San Francisco Cinematheque, La Casa Encendida, Tabakalera edo Moreliako Nazioarteko Zinema Jaialdian. Nola lortu duzu nazioartean lekua egitea sektore honetan?
Bideak aztertzen, ez dago formularik. Beti jarraitu izan diot nire intuizioari eta gehiago jakiteko gogoari. Asko interesatzen zait ikertzea eta lan berriak aurkitzea, eta, beraz, AEBetatik hasi nintzen proiektuak aurkezten Europarentzat eta Europatik AEBentzat. Pixkanaka-pixkanaka, aukerak zabaltzen eta eremu berriei buruzko ikerketak egiten joan nintzen. AEBetako abangoardia ekartzen zuen Madrilgo La Casa Encendida edo Bartzelonako CCCB bezalako toki ezberdinetara, Espainian inoiz erakutsi ez ziren lanak.
Esperientzia duzu estatuko eta atzerriko jaialdietarako programatzen. Ba al dago alderik programatzerakoan? Nola aldatzen da zure lana proiektu batetik bestera?
Aldatu egiten da lan egiten duzun jaialdiaren edo museoaren arabera. Jakina, Mexikon, AEBetan, Frantzian edo Espainian modu desberdinean lan egiten da, baina nire kasuan gehiago dago espazio edo jaialdi bakoitzaren ildo editorialaren mende, bakoitzak bere ezaugarriak ditu. Jakin behar duzu non zauden, norentzat lan egiten duzun, nortzuk diren zure publikoak, zein diren programazioak, eta abar. Alderdi asko hartu behar dituzu kontuan, proiektu bakoitzaren arabera.
Kuradorea lanetan, zure gustu pertsonalak antolakuntzak edo jaialdiak berak eskatzen dizunetik bereizi behar dituzu? Eta horrela bada, nola egiten duzu?
Zortea izan dut beti interesatzen zaizkidan film eta lerroekin lan egiteko. Jakina, begirada zabala eta eskuzabala izan behar duzu. Lantzen duzun testuingurua ulertu behar da, eta ikusi nola eraiki dezakezun programazio koherente bat.
Kontua ez da zuri interesatzen zaizuna programatzea, baizik eta zure programazioarekin erantzutea zure ustez espazio horrek behar duenari. Baina subjektiboa izango da beti, zure ustez beste norbaitentzat garrantzitsua dena agian ez baitzaio gustatzen. Kuradoretzak kuradoreen begiradetan sinesten du, eta horixe da, hain zuzen ere, kuradoretza lanak ematen duena. Ez zaio beldurrik izan behar subjektiboa izateari, subjektibotasun hori besarkatu behar da, begirada propio hori.
Globalizazioarekin eta Interneterako sarbide handiagoarekin, oztopo geografikoak desagertzen ari dira, eta imajinatzen dut aukeraketa horren obren kopurua asko handituko dela azken urteotan. Nola kudeatzen da hau?
Proposamenak biderkatu egiten dira, eta, ondorioz, bilaketa fin eta zaindu hori zailagoa da. Beste era bateko erronkak dira; 70eko hamarkadan, lana ikusi gabe programatu behar zuten kuradoreek, eta orain guztiz kontrakoa da, 20.000 film dituzu zure helbide elektronikoan. Erabat aldatu da lan egiteko modua. Ikuslearentzat lan digerigarri eta jasangarriak antolatzeko eta taldekatzeko lana askoz garrantzitsuagoa bihurtzen da.
Elkarrizketa osoa Go Gasteiz Kultura webgunean irakurri dezakezue.