Gasteizen bakarrik deitzen diegu “urbanoak” hiritik dabiltzan autobusei? Inoiz beste hiriren batean “urbanoa” hitza aipatu eta arraro begiratu didate eta, horregatik galdetzen dut. Beno ba “urbano” batean noa, hain justu “urbano” hitzaren erabileraz pentsatzen, eta bi mutiko igo dira. Bi mutiko beltz, hamar-hamaika urte edo izango dituztela kalkulatzen dut, gehiagorik ez. Eskolara doaz, biak bakarrik, beraien motxilak sorbaldan. Bustita dituzte motxilak, euri zaparrada bota duelako duela gutxi, nahiz eta oraintxe bertan eguzkia atera den.
Halako batean, haietako batek besoa luzatu du eta leihorantz zuzendu du atzamarra.
–Mira –esan dio lagunari, gazteleraz, eta biak zerura begira jarri dira.
Orduan, zerutik bista kendu barik, besteak silabaz silaba ahoskatu du hitz bat, euskaraz:
–Os-ta-da-rra.
Eta barrezka hasi da.
–Os-ta-da-rra –errepikatu du, mantra bat errepikatzen balego bezala, irribarrez, hitz hark bere ahotsean hartzen duen dimentsioaz harrituta bezala.
Eta orduan sentitu dut mutiko haren aho irribarretsutik mila kolore atera direla. Izan ere, haren ahotsean eta era horretara ahoskatuta aurretik ezagutzen nuen hitz bat aditu dut distira berezi batekin. Mutikoak distira atera dio hitzari. Nire buruan gordeta zegoen hitza berpiztu egin du.
Os-ta-da-rra.
Lasarte eta Armentia ingurutik nabil seme-alabekin paseoan. Gelditu egin gara une batez. Gari zelai zabal bat dugu begien aurrean. Oleoz margotutako koadro bat ematen du: behealdean horitutako garia eta goiko aldean zeru urdina eta hodei zuri handi eta potolo bat. Gari zelaiaren zabaltasuna ikusita, itsasoari begira gaudela ematen du. Itsaso hori baten aurrean gaude. Nork esan du Araban ez dugula itsasorik? Alabak orduan gari ale bat hartu du esku artean eta ea zer den galdetu dit. Eta nik, bat batean, egun batzuk lehenago autobusean ikusitako mutikoak gogoratuta, erantzun diot:
–Ga-ri-a.
Hasiera batean, harrituta geratu da nire hitz egiteko modua ikusita, baina asko pentsatu gabe, errepikatu egin du hitza:
–Ga-ri-a.
Eta barre algaraka hasi da.
Eta sentitu dut alabaren ahotik urrea irteten ari dela. Izan ere, haren ahotsean eta era horretara ahoskatuta aurretik ezagutzen nuen hitz bat aditu dut distira berezi batekin. Alabak distira atera dio hitzari. Garia hitza urre kolorez berpiztu du nire buruan.
Ga-ri-a.
Autobusean zihoan mutila ostadarra hitza modu berezi hartan ahoskatzen entzun nuenetik hainbat hitzekin egin dut gauza bera: ingurura begiratu, eta ikusten nuenaren izena xerratan moztu, supermerkatuetan ogia mozteko dauden makina horietako batekin bezala.
Eta horrela, paseoan atera naizenean ahoskatu ditut: Txo-ri-a... Zu-hai-tza…Hos-to-a.
Ispilura begiratzean esan dut: Be-gi-ak... Su-du-rra… I-le-a.
Kalera irtetzean: Es-pa-loi-a... Zu-bi-a…
Eta hitz horiek lehen aldiz aditzen ditudala sentitu dut, haien gustu eta koloreak dastatu ditut. Hitzek beste dimentsio bat hartu dute nire buruan. Eta pentsatu dut nire hizkuntzak zergatik jarri dizkien izen horiek gauza horiei, eta ez beste batzuk. Nork asmatu ditu hitz horiek? Nork ahoskatu zituen lehenbiziko aldiz? Noiztik existitzen dira? Noiz arte iraungo dute?
Gaur bisita egin diot amari nagusien egoitzara. Goazen kanpora haizea hartzera hemen trapu zaharrak baino ez daude eta, esan dit kexati, gurpildun aulkian buelta bat ematera atera dudanean. Egoitzaren ingurutik egin dugu buelta, eta kontatu diot azkenaldian zerbait bitxia gertatzen ari zaidala hitzekin, poliki-poliki dastatzen ari naizela hitz bakoitza, eta ondorioz, inoiz baino distira gehiago dutela iruditzen zaidala, inoiz baino baliotsuagoak sentitzen ditudala. Eta honek hainbat galdera sorrarazi dizkidala hitzei buruz eta nire hizkuntzari buruz. Hitzak silabatan ahoskatzeak hitzekin orain arte izan ez dudan harreman berezi baterantz naramala...
Amak ez dit bukatzen utzi. Esan dit guk beti pentsatzen dugula lehenak garela dena egiten, eta ez dela horrela, kontatzen ari naizena ez dela batere berria, berak asteartero egiten duela logopedarekin. Hitz bat hartu eta poliki-poliki ahoskatu.
Erdi irribarrez, saiatu naiz azaltzen berak egiten duen ahoskatze ariketa eta ni hitzekin edukitzen ari naizen “esperientzia estetikoa”ez direla gauza bera. Eta orduan ingurura begiratu eta adibide batekin azaldu nahi izan diot nik hitz bakoitzaren edertasuna gertutik ikustea bilatzen dudala, haren soinuak nire barnean sortzen duen zirrara sentitzea... Une horretan gure albotik autobus bat pasatu da eta esan diot:
–Begira, ama, itxi begiak eta entzun: Au-to-bu-sa.
Eta orduan amak buruarekin ezezkoa egin dit eta begietara begiratuz esan dit:
–Ez, hori urbanoa da: Ur-ba-no-a.
Amarekin egon nintzenetik hitzak zatikatzeari utzi diot. Haren logopeda etortzen zait burura saiatzen naizen bakoitzean. Baina galderek nire buruan jarraitzen dute: Zergatik deitzen diegu Gasteizen autobusari “urbanoa” eta zergatik ez gertuko beste hiri batzuetan? Nork erabaki du hala izatea? Agian distira ateratzean datza sekretu guztia, hitz batek irauteko egunero distira aterako dion norbait behar duela, alegia; ostadarra esango duen norbait, txoria esango duen norbait, zuhaitza, zubia, begia, ilea...
