2019an beteko dira 50 urte Stonewall Inn tabernako istiluetatik: New Yorkeko taberna hartan biltzen ziren lesbiana, gay eta transexualek Poliziaren etengabeko jazarpenari planto egin eta antolatzen hasi ziren euren eskubideen alde. Gertakari haiek jotzen dira egungo sexu-askapen mugimenduaren aurrekaritzat. New Yorken gertatu zen, baina beste edozein tokitan ere izan zitekeen, baita Gasteizen ere, esaterako.
Stonewall-eko istiluak baino hamar urte lehenago jaio zen Sejo Carrascosa Madrilen, eta bertan hasi zuen LGTB kolektiboaren eskubideen aldeko militantzia, La Radikal Gai izeneko talde mitikoan. Orain dela 25 urte Gasteiza etorri zenean, COGAL izeneko taldean sartu zen, gerora Gaytasuna izango zena. "Borrokatzeko gogoz" iritsi zen. GIBaren inguruko borroka eta bisibilitatea ziren garai hartan lehentasunak, jendearen arteko elkar ezagutzarekin batera: "Gure helburua ez zen asistentzialista, baina jendeak hori behar zuen, eta horretan ere aritzen ginen". Lumagorri Heterosexismoaren Aurkako Taldean dabil egun Carrascosa.
Gaytasuna izena "ezaguna" egiten zaio Garazi Beramendiri, baina oso urrutikoa. Eta ez da harritzekoa, izan ere 1993an jaio zen gasteiztarra. Andu Martinez, aldiz, 1998an jaiotakoa da eta Gaytasuna taldea ezaguna ere ez zaio egiten. Beramendik talde batean baino gehiagotan militatu du, ez baitzaio gustatzen etiketa bakarrean kokatzea. Martinezen hitzetan, ez da egon Gasteizen gazteentzat ´erreferentzia sendoaª izan den talderik azken urteetan. Hala ere, biak dabiltza E28ko koordinadoran.
Hirurek adierazi dute etiketekiko zalantza handiak dituztela, izan ere gorputzak adina etiketa egon daitezke, eta identitate guztiak gurutzatzen dira gorputz bakoitzean. Carrascosaren hitzetan, "heteronormaren aurka borrokatzea da garrantzitsuena", arau heterosexual nagusiaren aurka, alegia. LGTB siglei buruz, sistemak berak ezarritako terminotzat dute, normaltasunean sartzeko saiakeratzat. Horien bitartez, kolektiboa asimilatzeko modua ikusten du Martinezek, "pinkwashing eta kapitalismo arrosari esker". Areago joan da Carrascosa: "Etiketa pila bat soberan daude, kontzesio bat dira".
Beramendik kolektiboaren bi irudi daudela esan du: alde batetik, "molestatzen duten pertsonak" eta, bestetik, erakundeek LGTB kolektiboaz saldu nahi duten irudia. Alegia, jendarte eta erakunde mailan nolabaiteko talde erosoa osatzeko saiakera hori, onen eta gaiztoen arteko dikotomia. Sejo Carrascosak argi du: eskolan ezarri zioten lehen etiketa, norbaitek "maritxu!" oihukatu zionean.
Asimilazioa edo subertsioa
Eskubideen aldeko borrokaren lorpen nagusitzat jo zen 2005ean sexu bereko pertsonen arteko ezkontza Espainiako legerian sartu izana. Lorpen handia izanda ere, kolektiboaren borroka desaktibatzeko mekanismo gisa ere jo izan da. "Kanon heterosexualak eta botere harremanak errepikatzeko" modua ikusten du Andu Martinezek.
Jendarte-eraldaketa oso batean sinesten dute hirurek, erakundeek aitortutako eskubideetatik harago. Migranteen auzia aipatu dute adibide gisa: eskubideak aitortu eta "erreformismo hutsean erori" baino, sistemaren aldaketa osoa beharrezkotzat jotzen dute arlo horretan ere.
Kolektiboak garai bateko izaera subertsiboa berreskuratu behar duela adierazi dute, eta aitortu dute erakundeek "emandako" eskubideak nolabaiteko delegazionismoa sortu dutela, hau da, dena erakundeek egingo dutelako irudipena. "Asimilazioa" eta "subertsibitatea" izan dira solasaldiko hitz errepikatuenak, txanpon beraren bi aldeak izango balira bezala.
Intersekzionalitatea, heteronorma, pinkwashinga... terminologia horren zurrunbiloan galtzeko arriskuaz ohartuta, horiek jendarteratzeko moduez galdetu diegu. Aitortu dute ez dela erraza horiek ulertaraztea, denetariko jendearekin egin dutelako topo, oso irekiak direnekin eta saiakera egitea merezi ere ez dutenekin.
Egiturazko biolentzia
Joan den maiatzaren 17ko homolesbotransfobiaren egunean aurkeztu zuen Lumagorri taldeak Gasteizko Sexu-orientazio eta genero-identitateekiko gorroto-delituen lehen txostena. Urtebeteko epean, 15 erasoren berri jaso zuten Transbollomarika Sarearen telefonoan.
Zentzu horretan, Garazi Beramendik nabarmendu du eraso-modu tradizionalek bere horretan jarraitzen dutela, arestian aipaturiko "marika!" hori belaunaldi guztietan errepikatzen da, baina sare sozialen bitartez egindakoak gehitu behar zaizkiela gaur egun. Andu Martinezen hitzetan, garrantzitsuena da onartzea LGTB kolektiboak "egiturazko biolentzia" pairatzen duela.
Espazio askeei dagokienez, gero eta zabalduago daudela uste dute, baina nahiago dituzte espazio mistoak, "anbienteko" taberna tradizionalak baino, izan ere horrek "apurtzeko" aukera ematen du: norbera den moduan izatea aldarrikatzen dute, edozein dela aurrean dagoena. Hala ere, ezkerrekotzat jotako aisialdi-eremuetan ere egiteko asko dagoela onartu dute.
Kaleak gureak dira
Carrascosa Gasteiza iritsi zenean, ekainaren 28ko manifestazioetara 28 bat lagun joaten zirela aitortu du eta, horietatik, hogei heteroak zirela, babesa ematera joandako lagunak, alegia. Gainerakoak "betiko zortziak ziren", bere hitzetan. Gaur egun, E28ko koordinadoran askoz jende gehiago dabilela diote gazteenek, baina aniztasuna falta dela aitortzen dute.
Urtero bezala kalera irtengo dira ekainaren 28ko sexu-askapenaren nazioarteko egunean, euren eskubideak aldarrikatzera ez ezik, jendarte-eraldaketa integrala exijitzera: gorputz anitz eta subertsiboen aldeko manifestazioa egingo dute 20:00etan Andre Maria Zuriaren plazatik abiatuta, eta Gaztetxean elkartuko dira ondorengo jaian, aldarrikapena eta gozamena ez direlako kontrajarriak.
