Kulturan eta musikagintzan bereziki emakumeen presentzia indartu beharra dagoela uste du Huntza talde gazteko kide Josune Arakistainek (Lastur, 1996). Berdinketa lortzea posible ikusten baldin badu ere, prozesu horretan norberaren "ahalduntzea" ezinbestekoa dela azpimarratu du. Gai horren inguruan duen iritzia zein bestelako gaietaz mintzatu da gipuzkoarra datozen lerroetan.
Noiz eta nola hasi zinen sorkuntza prozesuetan lehen pausuak ematen?
Txapelketetan 15 urte inguru nituela hasi nintzen. Lau abesti jotzen dira horietan: fandangoa, arin-arina, trikitia eta porru-salda. Eta oholtzara igotzeko kalejira bat jotzen da beti. Betiko kalejirak jotzen ziren, eta pentsatu genuen bikoteak eta biok guk sortutako abesti batekin igotzea oholtzara, berritzeko asmoz. Hor sortu zen Iñundik iñoare abestia; oholtzara igotzeko erabiltzen genuen kantu hori. Gustuko nuen abesti batek harrera ona zuela ikusi nuen orduan, eta, pixkanaka, nire kasa joan nintzen abestiak sortzen, leku intimo batean. Gero, apurka, sortu zen taldea osatzeko ideia.
Sorkuntza prozesua pribatua edo bakartia izan behar da?
Nire kasuan, bai. Batzuetan urduri jartzen naiz sortzen ari naizenean norbait etortzen baldin bada. Nahiko intimoa da, nahiz eta gero lana publiko handiari begira atera.
Zer da zuretzako sortzaile izatea?
Emozioetatik edo ikusi ezin den zerbaitetik pertsonengana iritsi edo beste zentzumenen bidez heldu-arazten den zerbait. Ahal da izan fisikoa, entzuten dena edo bisuala.
Abesti edo melodia berriak sortzen hasten zarenean zer nolako sentsazioak izaten dituzu?
Hasiera batean sortzen hasten naiz nora joan behar naizen jakin gabe. Momentu bakoitza ezberdina da, nire egoera emozionalaren arabera aldatzen da.
Eta aurrera doan heinean, aldatzen doa?
Noski, baietz. Adibidez, gaur sortutako kanta bat izugarria irudituko zait, eta bihar abesti berri hori berriz ere hartuko dut eta goitik behera aldatuko dudala pentsatuko dut. Emozioek baldintzatzen dute prozesu guztia.
Sormen prozesu horretan besteen influentziak nabaritzen dituzu?
Uste dut denok jasotzen ditugula beste artistetatik influentziak. Baina sortzen dudan momentuan ez naiz kontziente nondik datorren edo jaso dudan hori. Egia da une oro nagoela influentziak jasotzen eta sortzen dudana influentzia askoren batura izango dela, baina sortzen ari naizen momentuan ez naiz ohartzen.
Ildo horretatik, trikiti talderen bat izan duzue erreferente Huntza sortzeko?
Trikitilari izanda, trikiti talde asko entzun ditut, baina Peru Altube taldeko bateria, esaterako, punk eta rock estiloetatik dator, Aitor Huizi biolin-jolea, folketik, eta Aitor eta Inhar Eskisabel gitarra eta baxua, rocketik. Agian, Sorotan Belen jarri dugu arreta berezia, baina ez dut uste trikiti talde bat zehazki jarraitu dugunik. Denetarik pixka bat hartu dugu, eta Huntza sortu da.
Emakume gazte eta euskalduna izateak eraginik al du?
Dezenteko eragina duela uste dut. Batetik, euskalduna izateak asko baldintzatzen du sortzerako orduan. Niretzat euskalduna izatea da euskaraz sortzen duena eta kultura eta sorkuntza euskaraz egiten duena; prozesu osoa euskaraz egiten duena. Sortzea ez dizu mugatzen, baina bai zabaltzea; azkenean euskaraz sortzen baldin baduzu zure produktua, Euskal Herrira mugatzen zara. Gero, dena dela, konturatu gara kanpoan jotzen joan garenean ez duela eragin askorik izan; hain justu, Valentzian edo Galizian; hizkuntzak badauka muga hori, baina ez da horrenbesteko mugarik izan. Bestetik, emakumea izateak ere baldintzatzen du, noski. Esfortzu bikoitza egin behar dugu, gizonezkoek duten ausardia edukitzeko. Badauzkagu aurreiritzi eta muga batzuk jarrita, eta argi dago horiek apurtu egin behar ditugula. Hori norberaren ahalduntzean dago. Apurka nik uste dut berdintze horretara helduko garela.
Horrekin lotuta, emakume euskalduna eta gaztea izateak badu isla egiten duzun lanean?
Nire ustez, gaztea izateak badauka erabateko influentzia Huntza moduan egiten dugun lanean. Beste bat-batekotasun bat dugu, bizitasuna; musika inozentea egiten dugu, giro onekoa eta ez oso sakona.
Taldean bi emakume zaudete: Uxue Amonarriz eta zu zeu. Zuen izaerak gero badu letretan ere eragina?
Bai, gu biok emakume eta baita taldea osatzen duten beste lau mutilek duten pentsamendu feminista kontuan izanda. Egiten ditugun letretan asko islatzen da: Harro gaude kanta, adibidez, emakumeei eskainia da, eta Kalabazak zalantza erromantikoen kontra ironikoki idatzitako abesti bat da. Abesti askok badute bere esanahia.
Eta orokorrean, zelan ikusten duzu barrutik kulturan emakumeak duen papera?
Musikalki, azken urte honetan bizi dudanaren arabera, ohartu naiz festibaletan eta antzeko jaialdietan askotan taldeak gizonezkoez bakarrik daudela osatuta edo emakumeren bat baldin badago, talde horretako abeslaria dela. Dena dela, pixkanaka aldatzen doala iruditzen bazait ere, oraindik ere oso murritza da emakumeen presentzia kontzertuetan, baita tekniko edo muntai lanetan ere. Horrez gain, musikarien bikotekideak ere badira askotan. Emakumeen presentzia indartu behar da.
Emakume izateak kalte egin al dizu noizbait?
Oholtzara igotzen zarenean eta zure buruari planteatu behar dituzun gauzak planteatzen dizkiozunean, emakume izaerak alde egiten duela uste dut. Ahalduntzea aipatu dut lehen. Baina, bai, pasatu zaigu oholtzara igotzea eta denetarik entzun behar izatea, eta hori ez zaie pasatzen gizonezkoei; gure taldeko mutilei ez diete ezer esaten, Uxueri eta niri bakarrik esaten digute. Keinu txikia bada ere, gauza asko daude horren atzean. Adibide bat aipatzearren, orain dela gutxi konturatu naiz mutila den musikari bat kamiseta gabe egon daitekeela agertokian, baina emakume bat ez. Prozesu bat dago hor.
Zer egin behar da aldaketa sakonagoa egoteko?
Gizonezkoen maila berdinera egoteko, presentzia eta sortzea indartu behar da. Eta alde guztiek egin behar dute horretan lan. Horrekin batera, norbera seguru egon behar da bere buruarekin.
Bestalde, Youtuben euskaraz ikusten diren bideoen artean, Aldapan gora bideoklipa gorenean dago. 4,6 milioi ikustaldi baino gehiago izan ditu. Nolakoa da zuen gaur egungo publikoa?
Batez ere, gazteak dira Youtube kontsumitzen dutenak. Kontziente gara gazte askorengana heldu garela eta hori izan daiteke arrazoietako bat. Baina publiko guztietara heldu dela uste dugu. Talde bakoitzak publiko bat du; eta gu, oraingoz, oso pozik gaude gure publikoarekin.
Influentzia handia duzue gazteengan. Zer mezu botatzen duzue agertokitik?
Kontzertuetan ez dugu hitz askorik esaten; gure abestiek dituzten mezuetara mugatzen gara. Hor dago benetan transmititu nahi duguna. Batez ere, emakumeen ahalduntzean sakontzen dugu, eta gaztetxeetan egiten den lana ere islatzen dugu.
Publikoaz hitz egiterakoan, kontsumitu hitza erabiltzen dugu askotan. Kultura kontsumo-produktu bat izateak kultura bera baldintzatzen duela iruditzen zaizu?
Erabat. Biolin-joleak eta biok orain dela gutxi elkarrizketa bat izan genuen eta bertan galdetu ziguten gure Aldapan gora komertziala ote zen. Komertzial izaera hori edukitzeko begiratu behar da zer asmorekin sortu duzun; asmoak erabakitzen du komertziala izango den edo ez. Zuk publikoaren gustuko izateko sortu baduzu, komertziala izango da; baina sortu baduzu gustatzen zaizuelako eta gero, horren ondorioz, komertziala izan bada, ez duzu zereginik; asmoek baldintzatzen dute.
Espero zenuten izandako arrakasta?
Ez, inondik inora. Ustekabean heldu zaigu. Uda zeharo aldatu zaigu Huntza aurretik edo gero; alde askotatik aldatu zaigu bizitza. Orain beste modu batean planteatzen ditut gauzak. Musika mundua ezagutzen ari naiz pixkanaka, eta nire ikuspuntu kritikoa ere sortzen ari naiz.
Amaitzeko, zelan ikusten duzu euskal folklorea?
Oso osasun ona duela uste dut. Herri guztietan daude musika eskolak eta ia guztietan erakusten da trikitia. Ikasle kopuruari begira, oso osasun ona ikusten diot. Bestalde, ari dira sortzen talde berriak eta egitasmo berriak ere badaude; esaterako, Euskal Herriko trikitixa elkarteak lehiaketa txikia egin du eta sortzaile ezberdinen lanekin disko polita atera du. Aspaldi behar zen horrelako zerbait; gazteak publikora iritsi ahal izateko modu polita da hori.