Iara Solano, artista: "Artea ezin da zenbakitan neurtu; emozioen parte da"

Dato kaleko burdinezko toreatzailea bere aitak egin zuen, Casto Solano eskultoreak. Familiatik datorkio sortzeko grina, baina berea propioa den hizkuntza artistikoa erabiltzen du bere emozioak adierazteko eta publikoarekin konektatzeko. Egunotan, Proklama jardunaldietan parte hartu du Artiumen, eta atsedenetako batean Alea-rekin egon da. Gasteizen "deskonektatu" eta gero, datorren astean lan berri bat aurkeztuko du Londresen.

Antzeztu, zuzendu, ekoiztu… Artista bezala nola definituko zenuke zure burua?

Nire amak maneiatzaile bat naizela esango luke. Gure lana sortzerakoan erabiltzen dugun metodologiarekin zerikusia duela esango nuke, DIY (Do it yourself) edo Zuk zeuk egin. Txikitatik egin dudan gauza izan da, nire jolas propioa sortu eta jolastu. Era berea, unibertsitatean beti suspertu zuten gure sormena eta berez ez dut nire burua aktoretzat hartzen, ez ditut aktore izateko ikasketak egin eta ez ditut besteen hitzak interpretatzen. Baina zuzendaria ere ez naiz, ez baititut besteek idatzitako lanak zuzentzen. Nik egiten dudana jolasten jarraitzea da, nire ideiekin gauzak sortzen ditut eta zorionez, nire lanbide bilakatu ahal izan dut.

Antzerki esperimentala da zuk egiten duzuna. Ados horrekin edo ez zaizkizu etiketa horiek gustatzen?

Azken aldian asko pentsatu dut honen inguruan. Orain arte ez nuen arazorik etiketekin. Banekien egiten nuena ez zela konbentzionala eta esperimentala hitza egokia iruditzen zitzaidan. Lankide asko etiketa hauek erabiltzearen aurkakoak dira, baina hori baino gauza garrantzitsuagoak zeudela uste nuen. Azkenaldian, ordea, konturatu naiz etiketa batek desprestigiatzeko ahalmen izugarria duela eta hortaz, antzerki garaikidea egiten dudana azaltzeko termino ona da. Esperimentala hitza, esaterako, publikoa beldurtzeko edo erakundeei gauza bat merkeago ateratzeko gaizki erabili da. Hala ere, aukeratzekotan antzerki esperimentala egiten dugula esango nuke, asko esperimentatzen baitugu.

Performacea ere egiten duzue, ezta?

Ingalaterran eta hemen performace hitzak konnotazio ezberdinak ditu. Hemen performance art bezala erabiltzen dugu, hau da, gorputzarekin egiten den lana, inprobisazioa da, 60 eta 70 hamarkadetatik datorren korrontea da, gorputza mihise bezala erabiltzen duena. Guk performace art horren elementuak hartzen ditugu, hala nola, hauskortasuna urgentzia… Hori guztia antzerkira eramaten dugu. Antzerki garaikidea egiten dugu, hemen eta orain, eta berez, ez dugu performancea egiten, artista bezala dituen konnotazio batzuekin ez dudalako bat egiten.

Antzerki mota honetan, publikoarekin harremana ezberdina da. Gertuagoa?

Bai, ez bakarrik espazioa txikiagoa delako, baita edukiagatik ere. Pertsona baten aurrean jartzen zaren momentuan, erantzukizun bat daukazu. Guk ikusleari, eserlekutik mugitu gabe, esperientzia bat eskaini nahi diogu. Horretarako, ez du zertan fisikoki parte hartu behar, fisikoki pasibo egon daiteke baina mentalki oso aktibo. Hauxe da gure premisa. Gure lanetan, agertokiak oso gauza gutxi gertatzen da, akzio gutxi dago. Helburua da eszenan gutxienekoa egitea, ikuslearen irudimenean dena gerta dadin, hots, bidaia ikusleak egitea, ez guk. Ikuslea aktibo egotea da asmoa. Horretarako, ez dugu istorio bat kontatzen, ikusleriak lan egiten du gure obretan. Publikoaren prozesu mentalak askatzea da gure helburua.

Hori lortzeko, zertaz hitz egiten duzue?

Betiko gai nagusiak jorratzen ditugu: maitasuna, heriotza, bizitza… Klasikoak, kar kar. Hemen eta orain premisa beti dago presente. Nola konektatu dezakezu beste gizaki batekin? Partekatzen dugunaz hitz egiten. Gero, ikuskizun bakoitzak bere zehaztasunak ditu.

Sleepwalk Collective zuen konpainia martxan jartzeko, KREAren laguntza jaso zenuten, gauzatu ez den proiektu bat. Hiriko artistek behin baino gehiagotan salatu dute Gasteizen kulturak jasan dituen murrizketak. Bat egiten al duzu?

Hasiberriak diren artistak laguntzeko programarik ez dago, ezta testuinguru bat ere. Ondo dago dirua jasotzea zerbait egiteko, baina are garrantzitsuagoa da testuinguru eta jarraikortasun bat sortzea. Ez dago epe luzean ehuna eta kultura sortzeko politikarik. Berehalako irabaziak bilatzen dira eta dena zenbakitan neurtzen da, baina kultura eta artea ezin dira zenbakitan neurtu, emozioen munduaren parte baitira. Eta hori oso tristea da. Hala ere, artista bezala  erantzukizun bat daukagu gure gizartean, politika kulturaletan eragina izateko. Azkenik, diru-laguntzen egutegia tamalgarria da. Lan bat egiteko laguntza lan hori ekoiztu eta gero ematen dizute. Ez da logikoa. Gainerako herrialdeetan ez da hori gertatzen.

Horregatik sortu zenuten Gasteizen arte eszenikoen sorkuntza eta garapena bultzatzen duen Factoria de Fuegos proiektua?

Bai. Lau lagun Gasteizen elkartu eta Europan asko egiten den formula bat inportatu genuen: garapenean dauden antzezlanen erakusketa. Horri esker, artistak lantzen ari garen obrak publikoaren aurrean probatzen ditugu. Iraupen laburreko lanak dira. Europan Scrach Night deitzen zaie eta hemen Scratxe izena jarri genion. Amarika aretoan hasi ginen eta oso arrakastatsua izan zen, 300 pertsona inguru bildu ginen giro ederrean. Aurtengo Scratxe gaua irailaren 19an egingo dugu Baratza aretoan.

Scratxe gau horien hurrengo pausoa, 2011n martxan jarri zenuten inTACTO jaialdia da, ezta?

Garapen logiko bat izan zen. Scratxe gauetan parte hartzen duten lanak amaituta erakutsi ahal izateko testuinguru bat behar genuen. Artium museoan egiten dugun bi-hiru eguneko jaialdia izaten da, eta jaialdi hitzak dioen moduan, jai giroan egiten dugun zerbait da.

Iaz sarrerak agortu ziren. Zein da gakoa?

Esan bezala, jai giroan egiten dugu eta kalitatezko lanak aurkezten ditugu. Guk Europako festibal askotan parte hartzen dugu eta hortaz, lan asko ikusteko aukera izaten dugu. Gustatzen zaigun zerbait ikusten dugunean, Gasteizera ekarri behar dugula pentsatzen dugu beti. Horrekin batera, Artium horrelako gauza bat egiteko oso leku aproposa da. Batzuetan musika eta dantza bezalako diziplinak sartu ditugu programan, eta horrek ere publikoa erakartzen laguntzen du. Gasteiztik kanpo ere ezaguna da, izan ere, jaialdia Brasilera eramateko proiektua martxan dago, eta Madrilgo Frinje jaialdira ere hemengo lanak eramaten ditugu. Orain gainera, Baratza aretoak beka bat eskainiko du, inTACTO jaialdira datorren konpainia bati lan berri bat sortzen laguntzeko.

Publiko aktiboa aipatu duzu lehen. Gasteiztarrak ikusle aktiboak al dira?

Asko gainera. Gu publiko ezberdinekin egoten gara, eta Gasteizkoa oso aktiboa da. Ez dakit zergatik izango den; akaso hemen kuadrillaren edo lagun-taldearen ohitura dagoelako edo hiria atsegina delako. Baina jendeak jakin-min hori dauka eta Gasteizen antzerkiari lotuta dauden gauzak egiten duen jende asko dago. Testuingurua oso egokia dela uste dut, eta horregatik jendea engantxatzen da.

"Egonkortasuna ez dator lan honekin bat"

Zure aita Casto Solano eskultorea da. Erraza izan zen etxean artista izan nahi zenuela esatea?

Txikitatik, beti utzi zidaten nahi nuena egiten, beti ere, arau batzuk errespetatuz. Inoiz ez nuen pentsatu beste zerbait egitea; naturala izan zen. Antzerkia egiten nuen eskolan, nire obrak eta jolasak sortzen nituen eta etxean ez zidaten arazorik jarri, kontrakoa baizik.

Maleta hartu eta Londresera joan zinen...

Bai, nire lagun Unai Lopez de Armentia artista gasteiztarrak Londreseko Bruford Collegearen inguruan hitz egin zidan eta hara joan nintzen, European Theatre Arts ikastera. Europan antzerkia egiteko egon diren eta dauden modu ezberdinak ikasi genituen eta antzerkia idazten, egiten, diseinatzen… ikasi genuen; hau da, pieza bat egiteko urrats guztiak. Horrek zure lana egiteko baliabide asko eskaintzen dizkizu.

Artista ez bazina….

Ez dut inoiz horretan pentsatu, ez dut nire burua beste inon ikusten.

Taulan gainean egoteak, engantxatzen al du?

Nire bizitzaren momento honetan, gehiago esango nuke engantxatu eta desengantxatzen duela. Oso erritmo bizian ibili izan gara eta horrek ez digu utzi egindakoaren inguruan hausnartzeko astirik. Ez dugu arnasik hartu. Orain, atseden hartzeko beharra sentitzen dut, indarberritzeko. Dena den, pena ematen dit, hain polita da agertokira igotzea.

Profesionalki, zer egitea falta zaizu?

Zorte handia izan dut, nahi izan dudana egiteko aukera izan dudalako, bai ekoizpenean, bai interpretazioan. Agian egonkortasun gehiago nahiko nuke, baina seguraski hori ez da nire lanbidearekin bat datorren zerbait. Bikoizketa asko gustatzen zait, eta interpretazioaren arlo hori probatzea gustatuko litzaidake, baina denbora beharko nuke!

Oholtza gainean pasa duzun momenturik txarrena zein izan da? Anekdotarik?

Gure lan batean, entzumena eta ikusmenarekin jolasten dugu, audioa eta argiekin. Guk oraindik ez genekien ikusmena eta entzumena neurri handi batean konektaturik daudela, eta jakin gabe, ikusleen gorputzak manipulatzen ari ginen. Bat-batean, xuxurlak entzun eta gizon bat zorabiatu zela ikusi nuen. Ez nuen erreakzionatu eta antzezten jarraitu nuen. Gero, ezin nuen sinetsi egin nuena eta oso gaizki pasa nuen. Nire harridurarako, gizona zoriontzera etorri zen. Errealitate birtualaren inguruko mekanismoak garatzen zituen zientifiko bat zen. Antzezlanean bete-betean sartu, eta seko erori zen.

Testua: Saioa Fernandez de Aranguiz

Argazkiak: Saioa Fernandez de Aranguiz // Alessia Bombaci