Mendetako usadioa dugu batez ere, baina batzuen aburuz, oinarri erlijiosoak ere baditu. Imigrante irlandarrak izan ziren tradizioa Ipar Amerikara eraman zutenak.
Hori dela eta, Ameriketatik "inposatzen" ari diren ospakizuna dela entzun izan dugu maiz. Baina kontrakoa dirudien arren, ahotsak.com Euskal Herriko hizkerak eta ahozko ondarea atariak 'Halloween euskal ohitura zaharra' artikuluan azaltzen duen moduan, Arimen Gaua ospatzeko ohitura ondo errotutako tradizioa da Euskal Herrian, eta oinarri-oinarrian, film amerikarretan ikusten ditugun irudietatik ez oso urruti.
Gaur egungo Halloween komertzialagotik desberdin samar, noski, baina funtsean jai berbera zen: gazte koadrilak elkartu, kalabazak (edo arbiak) hustu, kandelak sartu barruan, kalerik kale ibili beste batzuk beldurtuz... eta guztia ere heriotzarekin estuki lotutako giroan (arimak, fantasmak, hildakoak...).
Ahotsak.com atarian azaltzen duten moduan, 1950. hamarkadara arte, gutxienez, gure herri eta eskualde gehienetan bizirik iraun zuen ohitura izan zen, nagusiei egindako elkarrizketetan konprobatu duten moduan. Lekukotasunetako batzuk, Orion, Bermeon, Urnietan, Oñatin eta Elduainen jaso dituzte baina Araban ere antzeko testigantzak jaso dira. Besteak beste, Oier Araolaza antropologo eta dantzariak ‘Halloween euskal festa bat da’ artikuluan Arabar Errioxako lekukotasuna eskaintzen du.
Arabako Errioxan. "Nire amak txikitan kalabazak hartu, hustu eta kandela bat sartuta bihurrikeriak egiten zituzten herrian. Nire herria arabako Errioxan dago, eta tradizioa belaunaldi horretan galdu zen (duela 55 bat urte)."
Iturriak: eibar.org eta ahotsak.com