2025eko apirilaren 18ko goizean, Miñoien agenteek bi gizon in fraganti identifikatu zituzten Iruña-Veleiako aztarnategian, eta bi metal detektagailu eta bi pala aurkitu zizkieten, baita metalezko bost pieza arkeologiko eta txanpon batzuk ere. Atzetik zetorren ikerketaren ondorioa izan zen operazio hori.
Gertakariak 2024 eta 2025 urteetan gertatu dira, eta ikerketa Ertzaintzaren Miñoien Atalaren eta Arabako Foru Aldundiaren Museo eta Arkeologia Zerbitzuaren laguntzarekin egin da. Gertaeren berri izan ondoren, Ertzaintzaren Ingurumenaren aurkako Delituen eta Hirigintzaren Atal Nagusiak zaintza dispositibo bat ezarri zuen Iruña-Veleiako aztarnategiaren inguruan. Horrekin, egiaztatu ahal izan zuten xahutzaileak asteko egun desberdinetan joaten zirela, beti gauez, metal detektagailuekin, eta metalezko objektuak bilatzen zituztela, ondoren palekin eta aitzurrekin lurpetik ateratzeko, inolako metodologia arkeologikorik gabe.
Epailearen zain
Aztarnategira gutxienez 16 aldiz sartu direla egiaztatu ahal izan du Ertzaintzak, 2024ko uztailetik, eta legez kanpo egindako 400 laginketa inguru egin dituztela. In fraganti atzemandako bi gizonei eginbideak ireki zaizkie arkeologia espoliazioa egiteagatik eta ondare historikoan kalteak eragiteagatik, eta epaileak noiz deituko zain daude. Atzemandako aztarna arkeologikoak Arabako Arkeologia Museora (BIBAT) bidali dituzte.
Foru Aldundiko adituek kezka agertu dute; izan ere, objektu historikoak eskuratzeaz gain, laginketak kontrolik gabe egiteak balio handiko informazio zientifikoa eta historikoa atzera bueltarik gabe galtzea eragiten du. Izan ere, aurkitutako piezen testuinguru arkeologikoa datatzeko eta ulertzeko, garrantzitsua da dauden lekua, sakonera edo egoera behatzea, eta, horretarako, metodologia egokia erabili behar da, ikertuek erabilitakoaren guztiz kontrakoa.
Hau ez da Ertzaintzak Araban egiten duen horrelako lehen operazioa. 2020an hainbat ikerketa egin ziren Asparrena, Garaio edo Kuartango inguruetan, besteak beste, eta baita Iruña-Veleian ere. Ikerketa horietako batzuetan, erkidegoen artean mugitzen ziren talde antolatuak identifikatu zituzten, haitzuloetan, aztarnategietan eta balizko arkeologia guneetan bilaketak eta laginketak eginez.