Madrilgo politikaz gain, udal politika gertutik ezagutzen du Jokin Bildarratzek (Tolosa, 1963). Besteak beste, Tolosako alkate izan da zortzi urtez eta Eudeleko presidentea ere izan da. Haren ustez, hizki nagusietan idazten den politika udaletan egiten dena da, baina Madrilen ere euskal interesak defendatu behar direla dio.
Nolakoa da eguneroko lana Senatuan, jakinda, gainera, PPk erabateko gehiengoa duela?
Lana da politikak behar duen elementurik garrantzitsuenetakoa. Gakoa da zure buruari eta ordezkatzen dituzun ideiei leiala izatea, hain zuzen. PPk bertan erabateko gehiengoa duela ikustean, errazena litzateke zeregin horretan indar berezirik ez jartzea, baina, gure kasuan, ez da horrela izan. Esaterako, berriki batzorde batean parte hartu dut, eta Estatu idazkariari hiru galdera egin dizkiot. Frankismoaren inguruko mozio bat ere aurkeztu berri dut, zehazki, Eroritakoen Haranaren inguruan. Jakin bagenekien mozioak ez zuela aurrera egingo, baina, gutxienez, gure planteamenduak mahaiaren gainean jarri ditugu eta parekoaren kontraesanak agerian utzi ditugu.
Senatariak autonomikoak ala alderdikoak izan daitezke. Zein alde dago bi mota hauen artean?
Denera, 266 senatari daude. Horietatik, 208 zuzenean aukeratzen dira hauteskundeetan eta 58, berriz, Erkidegoetako legebiltzarretan. Autonomia Erkidego bakoitzeko gutxienez senatari bat dago, eta beste senatari bat ere milioi biztanle bakoitzeko. Euskadiren kasuan, hiru dagozkigu. Eguneroko lanean ez dago alderik, baina Madrilgo gorteetan, hauteskundeak direnean, 58 kide horiek parentesi batean egon daitezke. Izan ere, mahai iraunkorretan ez badaude, senatari izateari uzten diote.
Tolosako alkatea izan zinen, eta, duela gutxi, erabakitzeko eskubidearen inguruko galdeketa egin zen bertan. Nola bizi izan duzu prozesu hau?
Zortzi urtez zinegotzia izan naiz eta, beste zortzi urtez, alkate. Legebiltzarrean eta Senatuan ibili naiz, baina gehien bete izan nauena alkatetza izan da. Horrek ere higadura dakar, noski, eta jardun horretan zortzi urte baino gehiago egotea ez da erraza. Eskakizun maila oso altua da baina, nire ustez, alkatetzetan egiten den politika hizki nagusiez idazteko modukoa da. Gure Esku Dagok bultzatutako ekimenari dagokionez, oso gainetik jarraitu dut, orain normalean kanpoan denbora asko egoten naizelako. Herrira bueltatzen naizenean, lasaitasuna bilatzen dut. Kolonbian eta Azerbaijanen izan berri naiz, esaterako. Prozesua gertutik jarraitu ez badut ere, hainbeste milaka pertsona kalera eramatea eta bozkatzera joatea ariketa garrantzitsua izan dela uste dut. Horrekin jarraitu beharra dago eta jendea sentsibilizatzen asmatu behar dugu. Zentzu horretan, beharrezkoa da alderdi abertzaleen artean konplizitateak eta sinergiak areagotzea.
Kolonbian izan zarela aipatu duzu. Zer egiten du bertan senatari jeltzale batek?
Senatari bezala Europako Kontseiluko kidea naiz. 47 estatuz osatuta dago eta, batez ere, giza eskubideen aldeko lana egiten du. Espainiako Estatuak hamabi kide ditu eta ni horietako bat naiz. Kolonbiakoari dagokionez, Kontseiluko hainbat kidek gure kabuz erabaki genuen herrialde horretara joatea, bidaia ez ofizial batean. Bake prozesua ezagutu nahi izan dugu, eta gobernuarekin zein oposizioarekin bildu gara. Ivan Cepedarekin, Alvaro Uriberekin, FARCekoekin… bertako egoera ikusteko parada izan dugu. Iazko urriaren 2an egin zen plebiszituan, denon ezusterako, ezezkoak oso alde txikiagatik irabazi zuen. Halere, nahiko baikorra naiz.
EAJk erabakitzeko eskubidean sinisten du. Hala bada, zergatik dago hain epel Gure Esku Dago-ren dinamikarekin?
EAJk gai hori atera zuen, Ibarretxeren garaian. Ez dut uste kontua denik epel egotea ala ez. Orain arte lortu ez den konplizitate bat bilatu behar da EAJ eta Ezker Abertzalearen artean. Gure Esku Dago-ren hasierako oinarriak bai bizi nituen, baina gure alderdiko eta Ezker Abertzaleko oinarrietako jendearen arteko harremanak ez ziren batere errazak izan. Bestalde, gizarteak nolabaiteko protagonismoa irabazi behar du, Katalunian ikusi dugunaren parekoa. Orain, fokua Legebiltzarrean lantzen ari den ponentzian jarri behar da.
Zer etorkizun ikusten diezu Gure Esku Dagoren aldarrikapenei? Gaur egun Espainian dagoen gobernuaren jarrerarekin zerbait lortu daitekeela uste al duzu?
Gure Esku Dagok publikoki adierazi duen bezala, beraiek muga bat dute, baina oinordetza bat utziko dute. Sozializazioa egitea garrantzitsua izango da, baina baita egoeraren inguruko diagnostiko bat ere. Hausnarketa hori gizarteak zein alderdiek egin beharko dute. Legebiltzarreko ponentziarekin ere antzera jokatu beharko da. Madrileri dagokionez, orain dagoen egoera ez da erraza, ez soilik PPrekin, baita PSOErekin ere. Podemosek ere sentsibilitate ezberdinak azaldu ditu gaiaren inguruan.
Nola ikusten da Kataluniako egoera Senatuan? Alderdien diskurtso ofizialetan baino, zuen artean hitz egiten duzuenean...
Egoera oso bortitza da. Senatuan Katalunia tentsio handiko gaia da, batik bat, galderak eta mozioak aurkezten direnean. PDCAT Kataluniako Alderdi Demokratako eta Esquerra Republicanako jendea oso minduta dago, eta min hori azalerazten dute.
Kafetegian zaudetenean ere tentsio hori nabaritzen al da?
Bai, momentu honetan batez ere PDCATeko jendearekin. PPko zein beste alderdi bateko jendearekin kafe bat lasai hartzen egon zaitezke, baina PDCAT eta PPren artean une honetan tentsio handia dago. Katalanak asko sufritzen ari dira, gaitasungabetuak izateagatik edo taldea osatzeko aukera ez edukitzeagatik. Haien ikuspegia da behin eta berriz leku guztietatik kanporatzen dituztela, eta horrekin oso minduta daude.
Nola ikusten duzu Eudel, orain EH bildu bertan sartu dela?
Askoz hobeto. Hankamotz geundelako, eta horretaz kontziente ginen. Udal askoren alkatetzan Ezker Abertzalea dago, udal garrantzitsuetan gainera. Horregatik, Ezker Abertzalea barruan edukitzea ezinbestekoa zen. Horrela, Eudelek hobeto ordezkatuko ditu sentsibilitate guztiak eta baita udalek dituzten beharrak ere. Erakundearen behar nagusienetakoa hirugarren hanka instituzional bihurtzea izango litzateke. Jaurlaritza, aldundiak eta udalak ditugu, eta udalen ordezkari nagusia izan behar du Eudelek. Jaurlaritzarekin zein aldundiekin negoziatu eta udalak ordezkatu ahal izateko, batez ere. Izan ere, lehen esan dudan bezala, hizki nagusiez egiten den politika gure zinegotziengan eta alkateengan dago. Gehientsuenak, gainera, boluntarioak dira.
Testuinguru horretan, non kokatzen da Udalbiltza?
Udalbiltzak paper garrantzitsua joka dezake, eta horregatik inor ez ikaratzea lortu beharko genuke. Erakunde berri bat sortu da, eta garrantzitsua da alde guztiak jasotzen dituen erakundea izatea. Zentzu horretan, Hego eta Ipar Euskal Herria biltzen dituen erakunde bakarrenetakoa Ikastolen Elkartea da. Udal mailan antzeko papera jokatzen duen erakunde bat izatea garrantzitsua litzateke. Zalantzan jar liteke ea bertan soilik abertzaleek egon behar duten ala sentsibilitate guztiak biltzen dituen erakundea izan beharko litzatekeen.
Madrilen zaudetenok Trebiñu Araban sartzeko saiakera gehiago aurreikusten al dituzue?
Bai. Orain dela gutxi, gainera, beste ekimen bat egin dute eta hori izango da jorratu beharreko bideetako bat. Espainiako Estatuak arazo handi bat du: oso atzerakoia da lurraldetasunari dagokionean. Borondatea hain garbia izanda eta hain arazo txikia suposatuz, ezin da ulertu nola gai horri ez zaion irtenbidea eman oraindik.
Aste honetan izango da ETAren armagabetzea. Nola ikusten da hau Madriletik?
Une honetan, 2011ko urriaren 20an hasi zen fase bat bukatzen ari da. Baina konpondu beharreko gai asko geratzen dira. Tartean, bizikidetza eta normalizazioa. Eta hor udalek paper garrantzitsua joka dezakete. Presoen egoera ere kontuan hartu behar da; duela gutxi beste istripu larri bat izan da. Oso zaila da, ia ezinezkoa da, bizikidetza garatzea gai hori konpondu gabe dagoen bitartean. Biktimen gaia dago ere. Gure errealitatea hemengoa izanik, badirudi askotan biktimak batera daudela, baina gai honek beste tentsio bat sustatzen du. Hemen ñabardura asko ulertzeko gai gara, baina hemendik kanpo ez da hain erraza ñabardura horiek ulertzea.
Baina bizikidetza, batez ere herri txikietan, uste genuen baino lehenago heldu da, ezta?
Ez zait hala iruditzen. Ez dago gatazkarik, baina oraindik pertsonen eta familien arteko min asko daude oraindik… nik neuk nireak baditut, eta nire semeek izango dituzte, baina min horiek denborak gaindituko ditu. Halere, era batean edo bestean sufritu dutenek hor izango dute mina. Ni, adibidez, Tolosako elkarte kultural gastronomiko batean ezin naiz sartu, EAJkoa izateagatik. Ez da ezer gertatzen, baina egia da oraindik orain badagoela hor zerbait gainditzeko. Horrek denbora eskatzen du, baina bide onean goazela iruditzen zait.